Φοβίες: πως λειτουργούν και πώς να τις ξεπεράσω;
Φοβίες: πως λειτουργούν και πώς να τις ξεπεράσω;
Φοβίες: πώς λειτουργούν και πώς να τις ξεπεράσω;
Γράφει η Αγγελική Καγκάδη
Τι είναι οι φοβίες
Φοβία ονομάζεται ο ανεξέλεγκτος, μη ρεαλιστικός και υπερβολικός φόβος που εκλύεται για κάποιο ειδικό αντικείμενο που θεωρείς απειλητικό για την ύπαρξή σου. Πολλές φορές ξεκινάει ακόμα κι από την παιδική ηλικία, παρατηρώντας ένα άτομο από την οικογένεια που έχει αυτήν ακριβώς τη φοβία. Μόνο όμως αν το έχεις βιώσει ο ίδιος, ξέρεις πώς είναι να βλέπεις το φοβογόνο ερέθισμα. Ξαφνικά αρχίζει να χτυπάει δυνατά η καρδιά σου ενώ ιδρώνεις. Οι παλμοί σου ανεβαίνουν. Υπάρχει μεγάλη ένταση και το μόνο που θέλεις είναι να σταματήσει να βρίσκεται το ερέθισμα στο οπτικό σου πεδίο, να σταματήσεις «να κινδυνεύεις».
Τέτοια ερεθίσματα μπορεί να είναι ζώα, μεγάλα ύψη, ενέσεις, αίμα, πτήσεις με αεροπλάνα ή οτιδήποτε άλλο. Για τον καθένα το ερέθισμα που προκαλεί αυτόν τον απότομο μη ελεγχόμενο φόβο, είναι διαφορετικό.
Το ότι κάποιος φοβάται πράγματα από τα οποία δεν κινδυνεύει πραγματικά, φαίνεται περίεργο, αλλά δεν είναι. Ο λόγος που συμβαίνει αυτό, είναι το αυξημένο άγχος. Αυτό, μας βάζει σε μια “κατάσταση κινδύνου”. Σε αυτήν γινόμαστε πολύ πιο προσεκτικοί, καχύποπτοι και σκεφτόμαστε πολλά αρνητικά ενδεχόμενα, ψάχνοντας να βρούμε τον πραγματικό κίνδυνο. Σε μια τέτοια κατάσταση, λοιπόν, αυξημένης εγρήγορσης, δεν είναι περίεργο κάποιες φορές να έχουμε και κάπως παράλογους φόβους. Πώς μπορείς όμως να το καταπολεμήσεις;
Τι μπορώ να κάνω;
Φυσικά δεν είσαι αναγκασμένος/η να ζεις με δυσκολίες στην καθημερινότητά σου και να υφίστασαι τις συνέπειες της φοβίας διά βίου. Συγκεκριμένα για τις φοβίες, υπάρχει πολύ υψηλό ποσοστό επιτυχίας στη θεραπεία. Φαίνεται, πως η πιο αποτελεσματική θεραπεία για τις φοβίες είναι η Γνωσιακή Συμπεριφορική Θεραπεία (CBT). Επομένως αν είσαι αποφασισμένος/η να αντιμετωπίσεις ευθέως αυτό που σου συμβαίνει, η ψυχοθεραπεία είναι πάντα εκεί για να συμβάλλει στην αντιμετώπιση της κατάστασης. Θα πρέπει ωστόσο να είσαι συνειδητοποιημένος, καθώς το να ασχοληθείς σε βάθος με τη φοβία σου σημαίνει και να έρθεις αντιμέτωπος/η μαζί της.
Σε γενικές γραμμές, η CBT βασίζεται στη ρήση του Επίκτητου, πως δεν μας ταράζουν στην πραγματικότητα οι καταστάσεις, αλλά αυτά που πιστεύουμε και σκεφτόμαστε εμείς για τις καταστάσεις. Στην προκειμένη περίπτωση, πιστεύεται πως το άτομο που πάσχει από ειδική φοβία, μόλις βλέπει το φοβογόνο αντικείμενο οδηγείται σε αρνητικές δυσλειτουργικές σκέψεις σχετικά με αυτό. Πολλοί άνθρωποι επιδίδονται σε καταστροφικές σκέψεις και υποτιμούν τη δυνατότητά τους να ξεφύγουν από αυτό που νομίζουν ότι τους επιτίθεται. Τεχνική που χρησιμοποιείται ευρέως σε τέτοιες περιπτώσεις είναι η γνωσιακή αναδόμηση. Στοχεύει στον εντοπισμό αυτών των σκέψεων και στην αντικατάσταση τους με άλλες, πιο υγιείς και λειτουργικές, που θα εξυπηρετούν το άτομο στην καθημερινότητά του μόλις θα αντιμετωπίσει τη δύσκολη κατάσταση της έκθεσης στο φοβικό ερέθισμα. Το αποτέλεσμα θα είναι η μείωση του άγχους και της ανησυχίας.
Η διαδικασία της έκθεσης
Ένα από τα πρωταρχικά όπλα που χρησιμοποιούνται στη cbt είναι η σταδιακή έκθεση στο φοβογόνο αντικείμενο. Η φιλοσοφία της έκθεσης είναι πως αν το άτομο εκτεθεί επανειλημμένα σε αυτό που φοβάται, με έναν μη-καταστροφικό τρόπο, σταδιακά θα αρχίσει να νιώθει όλο και λιγότερα αρνητικά συναισθήματα κάθε φορά, με τελικό αποτέλεσμα την εξάλειψη του άγχους. Φυσικά αυτό είναι μια διαδικασία που λαμβάνει χώρα σε πολλά βήματα και συνήθως μέσα από τη συνεργασία θεραπευόμενου και θεραπευτή. Μπορείτε όμως να δοκιμάσετε και μόνοι σας, δεν έχετε να χάσετε κάτι.
Αρχικά φτιάξτε μια λίστα με αυτά που σας τρομάζουν περισσότερο, από το πιο εύκολο, στο πιο δύσκολο. Για παράδειγμα περισσότερο αγχώνεται κάποιος που έχει κυνοφοβία με τη σκέψη πως θα χαιδέψει ένα σκυλάκι, παρά με το να παρατηρεί φωτογραφίες που το απεικονίζουν. Από την άλλη πλευρά για κάποιον που έχει φοβία με τα φίδια, το πρώτο βήμα θα μπορούσε να είναι το να διαβάσει ένα άρθρο για τα ερπετά. Η όλη διαδικασία της βαθμιαίας έκθεσης ξεκινάει με το πρώτο βήμα που έχετε σημειώσει στη λίστα του και προχωράει σιγά σιγά στα επόμενα. Κάθε βήμα διαρκεί όσο χρειάζεται, μέχρι να σας είναι σχετικά εύκολο να το κάνετε. Π.χ. να βλέπετε φωτογραφίες φιδιών με άνεση.
Ο οι φοβίες τελικά οδηγούν σε ένα δυσάρεστο αδιέξοδο, σαν αποτέλεσμα του ίδιου του άγχους που προκαλούν. Παρόλο που αντιλαμβάνεται πως ο φόβος του είναι υπερβολικός όταν του κάνουν συζήτηση οι άλλοι, αισθάνεται πως δεν μπορεί να κάνει τίποτα για να τον σταματήσει ή να τον περιορίσει. Μέσα από εργαλεία όπως αυτά της γνωσιακής – συμπεριφορικής ψυχοθεραπείας, μπορεί ωστόσο να βγει από αυτόν το φαύλο κύκλο, χωρίς υπερβολική προσπάθεια. Δοκιμάστε!