Αποφεύγοντας τις εντάσεις στα γιορτινά, οικογενειακά τραπέζια

Κατά τη διάρκεια των γιορτών, μπαίνουμε συχνά σε μια κατάσταση όπου νιώθουμε μπουκωμένοι… και δεν είναι μόνο από τους κουραμπιέδες, τα μελομακάρονα, τα μπισκότα και τις βασιλόπιτες. Αισθανόμαστε το ίδιο, διότι oι οικογενειακές δυναμικές που αναδύονται μπορεί να είναι βαριές, αποπνικτικές και έντονες.

Η εορταστική περίοδος μπορεί να είναι γεμάτη συχνές επαφές με πολύ στενούς συγγενείς, αλλά και με πιο μακρινά άτομα, αδέλφια, ξαδέλφια, παππούδες, θείους και θείες, ερωμένες και εραστές, ένα πλήθος ανθρώπων που μέσα στις γιορτές προσπαθούν να έχουν μια όμορφη Χριστουγεννιάτικη ατμόσφαιρα. Από την άλλη, όλοι πρέπει να διαχειριστούν αυτούς του πολύπλοκους δεσμούς μεταξύ τους, οι οποίοι μπορεί να δημιουργήσουν την τέλεια οικογενειακή καταιγίδα!

Έχετε λοιπόν ποτέ την αίσθηση, ακόμα πιο έντονη σε αυτά τα οικογενειακά τραπέζια, ότι εσείς και οι συγγενείς σας είστε ηθοποιοί παγιδευμένοι στους ίδιους παλιούς ρόλους; Μην ανησυχείτε – υπάρχουν τρόποι να ξεφύγετε από αυτούς.

Οταν η οικογένειά σας συναντιέται τα Χριστούγεννα, αισθάνεστε σαν να ξαναζείτε τα παιδικά σας δράματα; Σαν να παίρνετε ένα ρόλο, επιστρέφοντας στο παρελθόν των Χριστουγέννων; Μπορεί ακόμη και να αισθάνεστε σαν να παίζετε ένα παλιό σενάριο και να επαναλαμβάνετε αλληλεπιδράσεις με μέλη της οικογένειας που σας κάνουν να αισθάνεστε απογοητευμένοι και θυμωμένοι. Αισθάνεστε, κάθε φορά που πηγαίνετε στο σπίτι σας στις γιορτές, σαν να ξαναγυρνάτε πίσω στον δεκατετράχρονο εαυτό σας, μέσα σε λίγα δευτερόλεπτα; Νιώθετε σαν η πραγματική σας ζωή ως ενήλικας, μακριά από το σπίτι των γονιών σας, να μην υπάρχει πια; Και αντιλαμβάνεστε πως και οι άλλοι σας αντιμετωπίζουν σαν το παιδί που ήσασταν κάποτε κι όχι σαν τον ενήλικα που είστε στο σήμερα;

Μπορεί να θεωρούμε τους εαυτούς μας ως αυτόνομους ενήλικες, που έχουμε χτίσει τις δικές μας ανεξάρτητες ζωές, αλλά όταν έρχονται οι γιορτές και οι οικογενειακές συγκεντρώσεις, πολλοί βρίσκουμε τον εαυτούς μας να φοβούνται προβλέψιμα βλαβερά και επαναλαμβανόμενα οικογενειακά σενάρια. Αυτές οι αλληλοσυγκρουόμενες αλληλεπιδράσεις περιλαμβάνουν συχνά συμπεριφορές υποτιμιτικές, ανταγωνιστικότητα, ελέγχο και παθητική επιθετικότητα.

Η αλήθεια είναι ότι οι οικογενειακές δυναμικές είναι εξαιρετικά ισχυρές και πολύπλοκες. Γεννηθήκαμε μέσα στο συγκεκριμένο περιβάλλον, που είχε εξ’ αρχής αυτές τις δυναμικές, και ο καθένας παίζει ασυνείδητα χωρίς διακοπή τον δικό του ρόλο.

Ο καθένας έχει ένα ρόλο που παίζει για να κρατηθεί ενωμένο το οικογενειακό παζλ. Αν ένα άτομο αλλάξει (ή απλά μεγαλώσει), αυτό το κομμάτι ξαφνικά δεν ταιριάζει πια. Ωστόσο, όλα τα άλλα κομμάτια του οικογενειακού παζλ αντιστέκονται σε αυτή την αλλαγή – όχι απαραίτητα επειδή νιώθουν καλά με το πώς είναι τα πράγματα – αλλά επειδή τους είναι οικείο. Η οικειότητα είναι ασφαλής. Η αλλαγή, ακόμα και όταν είναι θετική, μπορεί να είναι τρομακτική, επειδή περιέχει το στοιχείο του άγνωστου.

Οι περισσότεροι από εμάς έχουμε κάποιο μέλος στην οικογένεια που μας πατάει τα κουμπιά μας και πυροδοτούνται οι πιο ευάλωτες συναισθηματικά περιοχές μας. Και παρόλο που υποσχόμαστε στον εαυτό μας ότι αυτόν το χρόνο θα συμπεριφερθούμε διαφορετικά και θα αλλάξουμε και δεν θα επηρεαστούμε, μπαίνοντας σε μια αντιπαράθεση, για να βγούμε από πάνω, στο τέλος το ξανακάνουμε. Κι εξακολουθούμε να παίζουμε τα ίδια σενάρια, με τους ίδιους ανθρώπους, και να αντιδρούμε με τους συνηθισμένους αναποτελεσματικούς τρόπους.

Οταν λοιπόν επιστρέφουμε στο σπίτι μας για τις γιορτές, όλα τα μέλη της οικογένειας ξαναενωνονται ως αλλαγμένα κομμάτια του παζλ, φέρνοντας τον νέο τους εαυτό. Όλοι όμως περιμένουν τα πράγματα να είναι όπως ήταν παλιά. Οπότε, πέφτουμε σε παλιά μοτίβα και τα τυπικά οικογενειακά δυναμικά ενεργοποιούνται ξανά. Ακόμη κι αν είμαστε ενήλικες, έχουμε συναισθηματικές αδυναμίες κι αν βρεθούμε σε ιδιαίτερες συνθήκες, υπάρχει ο κίνδυνος να αναδυθούν παλιές οικογενειακές δυναμικές και να ξεχάσουμε ποιοί είμαστε.

Τα Χριστούγεννα λοιπόν, μπορεί να είναι μια εποχή που βρισκόμαστε παγιδευμένοι σε’ ένα ρόλο, που νομίζαμε πως είχαμε αποκλείσει εδώ και πολύ καιρό. Γνωρίζω, και από την δική μου εμπειρία και από εκείνη φίλων και θεραπευόμενων, ότι αυτή η εποχή του χρόνου, όσο ζεστή και όμορφη κι αν είναι, μπορεί να ταυτόχρονα να είναι δύσκολη κι επώδυνη.

Υπάρχουν όμως κάποιοι τρόποι για να προετοιμάσετε τον εαυτό σας για μια θετική και γόνιμη εορταστική περίοδο:

1. Προετοιμαστείτε: Εάν κάποιο μέλος της οικογένειάς σας, σας κριτικάρει πάντα για την υγεία σας, τις επιλογές ζωής σας ή τα παιδιά σας, εξετάστε εναλλακτικούς τρόπους με τους οποίους μπορείτε να απαντήσετε και προσπαθήστε να μείνετε ψύχραιμοι.

2. Συνειδητοποιείστε ποιός είστε σήμερα και τι είναι σημαντικό για εσάς: πριν επιστρέψετε στο σπίτι των γονιών σας αφιερώστε λίγο χρόνο για να σημειώσετε όλα όσα αγαπάτε κι εκτιμάτε στην ζωή σας σήμερα. Παρατηρήστε πως νιώθετε μέσα στο δικό σας σπίτι. Εντοπίστε ποιές είναι οι βασικές σας αξίες. Γράψτε τα πράγματα που έχετε πετύχει και για τα οποία είστε περήφανοι. Το νόημα είναι να αποκτήσετε μια σταθερή εικόνα του εαυτού σας ως ενήλικα που εκτιμά τον εαυτό του.

3. Αναγνωρίστε τις παγίδες: Μπορείτε να αποφύγετε συγκεκριμένα θέματα και αν κάποιο μέλος της οικογένειας ανοίγει ένα “επικίνδυνο θέμα” αποφύγετε να πάρετε μέρος, πάρτε μια βαθιά αναπνοή, βγείτε να κάνετε ένα περίπατο ή οτιδήποτε άλλο σας βοηθάει να μην εμπλακείτε.

4. Μην πετάτε υπονοούμενα σε κανένα: Ο καθένας από εσάς ξέρει τι πυροδοτεί κάποιο άλλο από τα μέλη της οικογένειας, ξέρει τι πληγώνει τους άλλους και μπορείτε να το κάνετε για να νιώσετε για μια στιγμή ισχυρός. Αυτό όμως θα σας οδηγήσει στα ίδια παλιά επαναλαμβανόμενα μοτίβα.

5. Αφήστε πίσω τις προσδοκίες: Κάθε φορά που έχουμε κρυφές προσδοκίες από ένα άλλο μέλος της οικογένειας δημιουργούμε μια σύγκρουση στην σχέση μαζί του. Αυτές οι προσδοκίες συνήθως έχουν τις ρίζες τους στην παιδική ηλικία και παρόλο που δεν είμαστε παιδιά, ασυνείδητα τις διατηρούμε ζωντανές, επηρεάζοντας αρνητικά την συμπεριφορά μας.

6. Μην προσπαθείτε να λύσετε τα προβλήματα των άλλων: Μια από τις πιο κοινές παγίδες είναι, όταν εμπλέκεστε σε τριγωνικές καταστάσεις. Που σημαίνει ότι δύο άνθρωποι προσπαθούν να επικοινωνήσουν και να διευθετήσουν τα θέματά τους μέσω ενός τρίτου. Έτσι, αντί να τριγωνοποιήστε, ενθαρρύνετε τους ανθρώπους να λύνουν τα προβλήματα μεταξύ τους.

7. Ψάξτε για συμπαράσταση: Κάποιος άλλος από την οικογένειά σας θα έχει ζήσει ξανά πολλά από αυτά τα σενάρια και την αγωνία που σας προκαλούν. Συζητήστε τις ανησυχίες σας για το επερχόμενο τραπέζι και ακούστε αν έχουν κάποιες ιδέες ή λύσεις που μπορεί να είναι βοηθητικές. Θα μπορούσε επίσης να σας έχει έννοια κατά την διάρκεια του  οικογενειακού τραπεζιού, έτσι ώστε να αισθάνεστε πως έχετε ψυχική συμπαράσταση όταν προσπαθείτε να αντιμετωπίστε με νέους τρόπους τους ενοχλητικούς συγγενείς.

8. Επιτρέψτε στους άλλους να έχουν την γνώμη τους: Δεν είναι δική σας δουλειά να αλλάξετε τον άλλον. Αν ο πατέρας σας λέει πράγματα που σας πυροδοτούν, μην δώσετε σημασία. Πιθανόν να λέει τα ίδια πράγματα που έλεγε και παλαιότερα. Επομένως δεν πρόκειται να αλλάξει τώρα και ειδικά σ΄ένα οικογενειακό τραπέζι. Αποδεχτείτε πως αυτή είναι η δική του πραγματικότητα.

9. Καθορίστε τα όρια που σας κάνουν να νιώθετε καλά: Αν ξέρετε πως σε κάποιες καταστάσεις δεν νιώθετε καλά μπορείτε να πείτε όχι. Μην διστάσετε να εκφράσετε τις ανάγκες σας.

10. Σχεδιάστε τη διαφυγή σας: Θυμηθείτε ότι δεν χρειάζεται να ανεχτείτε συμπεριφορές υποτιμιτικές και προσβλητικές από τα μέλη της οικογένειά σας. Επειδή κατάφερναν να σας κάνουν να αισθανθείτε άσχημα για δεκαετίες, δεν σημαίνει ότι αυτό το μοτίβο πρέπει να συνεχιστεί για πάντα. Προσπαθήστε να μην τσιμπάτε στο δόλωμά τους. Αν αισθάνεστε παγιδευμένοι, μπορείτε να αποχωρήσετε ευγενικά.

Λαμβάνοντας όλα αυτά υπόψη, καταλήγουμε  στο συμπέρασμα, ότι είναι σημαντικό να αποφασίσετε εκ των προτέρων ποια ζητήματα μπορούν να προκύψουν ξανά αυτές τις γιορτές και να είστε προετοιμασμένοι να τα αντιμετωπίσετε. Δεν θέλει κόπο. Θέλει τρόπο!