Ο Ρόλος της Οικογένειας στις Διατροφικές διαταραχές
Ο Ρόλος της Οικογένειας στις Διατροφικές διαταραχές
Γράφει η Αιμιλία Αξιωτίδου
Η ιστορία κάθε γυναίκας με διατροφική διαταραχή αποκαλύπτει ξεκάθαρα ότι το σώμα αντιπροσωπεύει τον τελευταίο κρίκο της αλυσίδας, το τελικό αποτέλεσμα θα μπορούσαμε να πούμε μιας μακριάς αλυσίδας συμπεριφορών και στάσεων που αλληλοεπηρεάζονται αντίστοιχα.
Συνήθως πρόκειται για γυναίκες που εμφανίζουν μια εικόνα τέλεια, αυστηρή, αλαζονική, ψυχρή, απόμακρη. Η εικόνα του εαυτού επιβεβαιώνεται μέσα από τους άλλους και αντανακλά ένα μοντέλο «τελειότητας», της «καλής κόρης», της «καλής συζύγου», της «καλής υπαλλήλου», της «καλής» με οτιδήποτε της ζητείται να ενασχοληθεί.
Συσχέτιση οικογένειας – φαινομένου
Πολλά άτομα που υποφέρουν από υπερφαγικές κρίσεις (binge eating) και ειδικότερα από νευρική βουλιμία μπορεί να αισθάνονται κατάθλιψη και να έχουν πολύ χαμηλό ηθικό. Συχνά ντρέπονται για την έλλειψη θέλησής τους και νιώθουν ένοχα για τη μυστικότητα που πρέπει να κρατούν σχετικά με τα συμπτώματά τους. Επίσης κάνουν πολύ αυστηρή αυτοκριτική και η κατάθλιψη παρόλο που μπορεί να είναι πολύ σοβαρή εμφανίζεται να είναι δευτερεύουσα στο πρόβλημα της διατροφικής διαταραχής.
Συνήθως αισθάνονται ότι δεν έχουν αξία και έχουν πολύ χαμηλή αυτοεκτίμηση, κάποιοι επίσης έχουν την τάση να είναι αγχώδεις και να παρουσιάζουν αλλαγές στη διάθεση. Πολλοί από αυτούς θέτουν πολύ υψηλούς στόχους, τείνουν να είναιτελειομανείς, σχεδόν σε όλες τις πλευρές της ζωής τους και πολλές φορές οι στόχοι τους μοιάζουν να μην είναι ρεαλιστικοί.
Έχουν επίσης την τάση να βλέπουν τα πράγματα με όρους «άσπρο-μαύρο». Έχουν δηλαδή έναν διχοτομικό τρόπο σκέψεις ο οποίος συχνά συνδυάζεται με την τάση που έχουν για τελειομανία.
Οι γυναίκες είναι ιδιαίτερα ευάλωτες στην επιρροή που τους ασκούν οι οικογενειακές αλήθειες, εξαιτίας μιας προσδοκίας που τις βαραίνει σε όλη τους τη ζωή και που τις θέλει να είναι περισσότερο συμβιβαστικές και να σέβονται περισσότερο τους άλλους.
Γενικά μιλώντας τα άτομα που πάσχουν από διατροφικές διαταραχές είναι πιο πιθανό να πιστεύουν ότι οι οικογένειές τους έχουν έντονα θέματα εμφάνισης και επίτευξης στόχων.
Οι βουλιμικοί βλέπουν τις οικογένειές τους να είναι συγκρουσιακές, κακά οργανωμένες, χωρίς συνοχή και ότι δεν μπορούν να προσφέρουν φροντίδα. Οι γονείς όμως αυτών έχουν πιο μετριασμένη αντίληψη για τα ίδια θέματα.
Οι ανορεκτικές οικογένειες σε σύγκριση με τις φυσιολογικές είναι πιο αυστηρές στην οργάνωσή τους έχουν λιγότερα διαπροσωπικά όρια και τείνουν να αποφεύγουν ανοιχτές συζητήσεις διαφωνιών.
Η βουλιμική οικογένεια είναι ευαίσθητη στην απόσταση, δηλαδή έχει πιο δυνατά διαπροσωπικά όρια, λιγότερο σταθερή οργάνωση και λιγότερη αποφυγή διαφωνιών. Παρατηρώντας τους βουλιμικούς τους βλέπουμε συνήθως να υποτάσσουν το θυμό τους σε μάλλον εχθρικούς και αδιάφορους γονείς.
Συνήθως τα άτομα με διατροφικές διαταραχές υποτιμούν τον εαυτό τους και στρέφουν τα αρνητικά συναισθήματά τους εναντίον τους κυρίως τον θυμό τους, κάτι που μπορεί να συνδέεται άμεσα με το σύμπτωμα της βουλιμίας και τους εμετούς. Οι άνθρωποι με βαθιά καταπιεσμένο θυμό, τρώνε περισσότερο , έχουν την τάση να χαμογελάνε χωρίς λόγο και χρησιμοποιούν αυτό το προσωπείο τους. Ο κρυμμένος θυμός όμως και η δυσαρέσκεια, στρέφονται εναντίον του εαυτού τους. Οι διατροφικές διαταραχές, έχουν στόχο να ταρακουνήσουν το οικογενειακό σύστημα και να αναθεωρηθούν οι παγιωμένοι ρόλοι καθώς επίσης και ο τρόπος που τα μέλη αλληλεπιδρούν μεταξύ τους, για να μπορέσουν να επικοινωνήσουν με πιο λειτουργικούς τρόπους.
Συνήθως συνδέονται με θέματα αυτοεκτίμησης, φροντίδας ή τιμωρίας εαυτού, αποφυγής συγκρούσεων ή ευθυνών, αντιμετώπισης παλιών τραυμάτων, διαχείρισης άγχους και κατάθλιψης, επανάκτησης αίσθησης του ελέγχου, ξεκαθάρισμα θεμάτων ταυτότητας.
Ρόλος της οικογένειας
Η διαδικασία που λαμβάνει χώρα σ’ αυτές τις οικογένειες ξεκινάει συχνά με ένα αδιέξοδο γάμο, στον οποίο ένα παιδί προσπαθεί να πάρει το μέρος κάποιου γονέα.
Οι περισσότεροι άνθρωποι που ζητούν βοήθεια από κάποιο θεραπευτή προέρχονται από οικογένειες που διέπονται από άκαμπτους κανόνες και όρια όπου οι ρόλοι του καθενός είναι συγκεκριμένοι και δεν επιτρέπεται να διαφοροποιηθεί κανείς από αυτόν. Οι γονείς έχουν όνειρα και προσδοκίες που είναι σχετικά με τις δικές τους ανάγκες. Επειδή οι ίδιοι είναι ανώριμοι ψυχοσυναισθηματικά και δυσκολεύονται να καλύψουν μόνοι τους αυτές τις ανάγκες τόσο πιο απόλυτα βασίζονται στο παιδί τους, να διεκπεραιώσει ένα ζωτικό ρόλο για τη δική τους ζωή. Όσο πιο μεγάλη είναι η ευθύνη του ρόλου αυτού, τόσο το παιδί ταυτίζεται με το ρόλο και αδυνατεί να διανοηθεί την πραγματικότητα έξω από αυτό το ρόλο.
Οι γονείς συχνά μέσα στη μοναξιά που βιώνουν, ανακατεύουν τα παιδιά τους στα συναισθηματικά τους αδιέξοδα, εξαιτίας της συναισθηματικής αποξένωσης που βιώνουν μεταξύ τους, με αποτέλεσμα τα παιδιά αυτά να μεγαλώνουν σε ένα περιβάλλον που τους προξενεί ψυχολογικές διαταραχές και να ξαναφτιάχνουν παρόμοιο πλέγμα στις δικές τους οικογένειες.
Tο παιδί αποκτά μέσα στην αστική οικογένεια κυρίαρχο ρόλο. Όλες οι προσδοκίες, οι φιλοδοξίες και οι επιδιώξεις δύο ανθρώπων προβάλλονται πάνω σε έναν τρίτο που είναι το παιδί και πάνω του στηρίζεται αυτός ο γάμος.
Όταν δεν υπάρχει σχέση του ζευγαριού, όταν υπάρχουν μόνο «γονείς» που στερήθηκαν τη χαρά και ικανοποίηση στη ζωή τους, στρέφονται, συνήθως, στα παιδιά τους, «περιμένοντας απ’ αυτά ούτε λίγο ούτε πολύ, τα πάντα, επειδή θεωρούν ότι τους έχουν προσφέρει τα πάντα».
Το αποτέλεσμα είναι να εμφανίσει το παιδί συμπτώματα, αφού σηκώνει ένα βάρος που δεν του αναλογεί.
Οι συγκρούσεις μεταξύ δύο μελών της οικογένειας συνήθως επηρεάζουν όλα τα μέλη. Τα παιδιά που εμφανίζουν κάποιο σύμπτωμα συχνά δεν μπορούν να εκφράσουν με ευκολία το θυμό τους και παρουσιάζουν δυσκολίες στο να εκφραστούν με τρόπο που θα προκαλέσει αναταραχή σε μια σχέση. Έτσι εμφανίζονται ως παθητικά και συχνά είναι ευάλωτα στην κατάθλιψη. Συχνά υποφέρουν από κατάθλιψη, σκέψεις αυτοκτονίας, χαμηλή αυτοεκτίμηση, ντροπή, υπερβολική ενοχή, γενικευμένη ανησυχία, κοινωνική απόσυρση, ψυχοσωματικά συμπτώματα ή διαταραχές διαγωγής.
Υπάρχουν βαθιές πολιτισμικές ρίζες στην επίγνωση για τη σύνδεση που υπάρχει ανάμεσα σε σωματικά συμπτώματα και διαταραχές, που αποκαλύπτεται από εκφράσεις της γλώσσας μας (όπως ράγισε/σταμάτησε η καρδιά μου, μου έπρηξε το συκώτι, μου κόπηκαν τα πόδια, νιώθω βαριά, πρησμένη, φουσκωμένη κ.α.).
Στα πλαίσια μιας τέτοιας οικογένειας το παιδί παίρνει ένα ρόλο ανήμπορουσωματικά ή ψυχικά. Μαθαίνει να ακινητοποιείται, να το υποκαθιστούν, οι άλλοι ξέρουν καλύτερα από εκείνο τι θέλει, τι σκέφτεται, τι επιλέγει.
Τι μπορεί να γίνει
Άτομα που εμφανίζουν τέτοια συμπτώματα πρέπει να συνειδητοποιήσουν ότι δεν φτάνει μόνο να αντιμετωπίσουν την διατροφική τους διαταραχή και να αποκτήσουν έλεγχο πάνω στο σύμπτωμά τους, αλλά ότι θα πρέπει να ψάξουν περισσότερο τον εαυτό τους, για να μιλάμε για μια ουσιαστική θεραπεία. Πολλές φορές η ίδια η οικογένεια χρησιμοποιεί άθελά της τακτικές που προκαλούν ενοχές και ενισχύουν αυτή την τάση του παιδιού.
Ο άνθρωπος που έχει αναλάβει ένα τέτοιο ρόλο πρέπει να αρχίσει να συνειδητοποιεί ότι η δική του ύπαρξη δεν χρειάζεται να δεσμεύεται με τη ύπαρξη του γονέα και πρέπει να υπερβεί το φόβο που νιώθει ότι αν διαφοροποιηθεί, αν αποδράσει από αυτή τη σχέση, δεν θα μπορέσει να επιβιώσει κανείς από τους δύο.
Κάποιος λοιπόν που εμφανίζει τέτοια συμπτώματα πρέπει να συνειδητοποιήσει και να αποδεχτεί τα συναισθήματα για την οικογένειά του. Ο θυμός και η ματαίωση είναι πολύ συχνά στις σχέσεις με τους γονείς και τους συγγενείς γιατί αυτοί οι άνθρωποι ξέρουν πώς να πατούν τα κουμπιά μας καλύτερα από οποιονδήποτε άλλο στη ζωή μας. Μετά όμως αισθανόμαστε τρομερά ένοχοι, επειδή έχουμε θυμώσει ή ματαιωμένοι επειδή πιστεύουμε, άμεσα ή έμμεσα ότι θα έπρεπε να αγαπάμε τους γονείς μας και τους συγγενείς μας.
Το να αποδεχτούμε ότι η οικογένειά μας μπορεί να μας τρελάνει και ότι αυτό συχνά είναι μια αντίδραση που είναι απόλυτα κατανοητή, αποτελεί συχνά ένα απαραίτητο βήμα, πριν αποκτήσουμε ξανά επαφή με τα συναισθήματα και τις σκέψεις μας.
Βιβλιογραφία
Allison, K.C., Stunkard, A. J., Their, S. L. (2004) Overcoming Night Eating Syndrome, A step by step guide to breaking the cycle, New Harbinger Publications, Inc.
Ανδρουτσοπούλου, Α. (2005) «Όταν οι ιστορίες γιατρεύουν»: Σωματικό σύμπτωμα και συγκρότηση αφήγησης. Στο Καλαρρύτης, Γ., & Μπαφίτη, Τ. (Επιμ.) Σώμα υγιές σε νου υγιή. Σειρά: Ανθρώπινα Συστήματα, Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα.
Boscolo, L., Cecchin, G., Hoffman, L. (2007) Η Συστημική οικογενειακή θεραπεία του Μιλάνου. Συζητήσεις για την θεωρία και την πρακτική, Θεσσαλονίκη, University Studio Press.
Bria, G. (2001) Η Τέχνη της οικογένειας. Η οικογενειακή ταυτότητα χθες και σήμερα. Σειρά: Γάμος. Οικογένειες. Παιδιά στην αυγή του 21ο αιώνα. Αθήνα, Θυμάρι.
Cooper, Z., Fairburn, Ch. G., Hawker, D., M (2004) Γνωστική συμπεριφορική θεραπεία της παχυσαρκίας. Βιβλιοθήκη της ψυχοθεραπείας, Αθήνα, Εκδόσεις Πατάκη.
Dare, Ch. & Eisler, I. (2002) Family Therapy and Eating Disorders. In Fairburn, Ch.,G. & Brownell, K., D., (Eds) Eating Disorders And Obesity. A comprehensive Handbook, New York, The Guilford Press.
Edelstein, G. (2007) Il counseling sistemico pluralista. Dalla teoria alla pratica. Collana di psicologia, Gardolo (TN), Erickson.
Fairburn, Ch. G. (1995) Overcoming Binge Eating. New York, The Guilford Press.
Gockel, R. (2009) Donne che mangiano troppo. Milano, Saggi Universale Economica Feltrinelli.
Goldenberg, I. & Goldenberg, H. (2000) Οικογενειακή Θεραπεία. Μια Επισκόπηση. Αθήνα, Εκδόσεις Έλλην.
Herrin, M. (2003), Nutrition Counseling in the Treatment of Eating Disorders. N.Y. Routledge Taylor & Francis Group.
Hoeksema, S., N. (2006) Eating Drinking Overthinking. The Toxic Triangle of Food, Alcohol and Depression- and how Women can Break Free. New York, Henry Holt and Company.
Hoeksema, S., N. (2003) Women Who Think Too Much , New York, Henry Holt and Company.
Κατάκη, Χ. & Ανδρουτσοπούλου, Α., (Επιμ.) (2005) Με χάρτη και πυξίδα. Αφηγήσεις συστημικής ψυχοθεραπείας. Σειρά: Ανθρώπινα Συστήματα. Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα.
Κατάκη, Χ. Μπαλάσκα, Ι., & Ρεζίτη, Β., (2003) Το φυλαχτό. Σειρά: Ανθρώπινα Συστήματα, Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα.
Κατάκη, Χ. (1998) Οι τρεις ταυτότητες της Ελληνικής οικογένειας. Σειρά: Ανθρώπινα συστήματα. Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα.
Κατάκη, Χ. (1997) Το μώβ υγρό. Σειρά: Ανθρώπινα Συστήματα. Αθήνα:Ελληνικά Γράμματα.
Κατάκη, Χ. (1992) Τα στάδια της ψυχοθεραπείας: Διαδοχικές αναθεωρήσεις ως διεργασία αυτοοργάνωσης, Ψυχολογικά Θέματα, 5, 1, 59-75.
Κατάκη, Χ. (2008)Το ήμερο φίδι του θεού. Σειρά: Ανθρώπινα Συστήματα. Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα.
Κουρκούτας, Η. (2006) Από τη μητέρα στην κόρη: Βιωματικά σενάρια στο πλαίσιο της οικογένειας και θεραπευτική συμβουλευτική. Στο Μαλικιώση-Λοίζου, Μ., Σιδηροπούλου -Δημακάκου, Δ. & Κλεφτάρας, Γ. (Επιμ.) Η Συμβουλευτική ψυχολογία στις γυναίκες. (σσ.. 168-190). Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα.
Μάνος, Ν. (1997) Βασικά Στοιχεία Κλινικής Ψυχιατρικής. Θεσσαλονίκη: University Studio Press.
MacGoldrick, M. (2002) Ανοίγοντας τα παλιά σεντούκια. Σειρά: Ανθρώπινα Συστήματα. Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα.
Minuchin, S. (2000) Οικογένειες και οικογενειακή θεραπεία. Σειρά: Ανθρώπινα Συστήματα. Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα.
Μπαφίτη, Τ. (2005) Απ΄ τα δεσμά στους δεσμούς: Σχέσεις που «Αρρωσταίνουν», Σχέσεις που θεραπεύουν. Στο Καλαρρύτης, Γ. & Μπαφίτη, Τ. (Επιμ.) Σώμα υγιές σε νου υγιή. Σειρά Ανθρώπινα συστήματα. Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα.
Νάπιερ, Α., Υ. (1997) Το ζευγάρι αυτός ο εύθραυστος δεσμός. Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα.
Νάπιερ, Α., Υ. & Χουίτεκερ, Κ., Α. (1987) Οικογένεια μαζί όμως αλλιώτικα. Αθήνα . Κέδρος.
Osho (1999) Μεταμόρφωσε το θυμό σου. Σειρά αυτογνωσία. Αθήνα: Εκδόσεις Ρέμπελ.
Roberto, G., L.(1993) Eating Disorders as Family Secrets and Family Therapy, New York: Norton .
Σατίρ, Β. (1989) Πλάθοντας Ανθρώπους. Εργαστήριο Διερεύνησης Ανθρωπίνων σχέσεων. Αθήνα: Κέδρος.
Treasure, J., Smith, G., Grane, A. (2010) Μ΄ αγαπάς; Βοήθησέ με να ξεπεράσω το πρόβλημα με την τροφή. Νέα Μέθοδος Maudsley. Αθήνα, Αδελφοί Βλάσση.
Vandereycken, W. (2002) Families of patients with eating disorders. In Fairburn, Ch., G. & Brownell, K., D. (Eds) Eating Disorders and Obesity. A comprehensive Handbook (pp 215-225). New York, The Guilford Press.
Van Scoyoc, S. (2005) Τέλειες μητέρες, αόρατες γυναίκες. Ισορροπώντας ανάμεσα στη μητρότητα και στη θηλυκότητα. Αθήνα: Κέδρος.
Von Schlippe, A., Schweitzer, J. (2008). Εγχειρίδιο Συστημικής Θεραπείας και Συμβουλευτικής. Θεσσαλονίκη:University Studio Press.
Watzlawick, P. (2010) Istruzioni per rendersi infelici. Milano :Saggi Universale Economica Feltrinelli.
Yalom, I., D. (2004) Το Δώρο της ψυχοθεραπείας. Ανοιχτή επιστολή σε μια νέα γενιά ψυχοθεραπευτών και στους ασθενείς τους. Αθήνα: Εκδόσεις Άγρα.
Ζουμπανέας, Ε. (2009) Διατροφική Νοημοσύνη. Η απάντηση στη Βουλιμία την πολυφαγία και την παχυσαρκία. Αθήνα: Μεταίχμιο.
Αρχική δημοσίευση: Ψυχολογικές γνώμες
http://www.psychological-opinions.gr/el/content/diatrofikes-diataraxes-oikogeneia
Εικόνα: http://www.sobrieteaparty.com/2016/05/21/the-parallels-between-bulimia-and-addiction/
Πρόσφαρτα άρθρα
1 Comments Hide Comments
Comments are closed.
[…] να αναδυθούν μοτίβα που το συντηρούν. Έτσι, όπως συμμετέχει όλη η οικογένεια στο πρόβλημα, μπορεί να συμμετάσχει και στη λύση […]