Ψυχικό τραύμα: μορφές και τρόποι αντιμετώπισης
Ψυχικό τραύμα: μορφές και τρόποι αντιμετώπισης
Είδατε ότι έχουμε ολοκαίνουργια προγράμματα καθοδηγούμενης αυτοβελτίωσης για τις σχέσεις, το άγχος και ένα σωρό θέματα;
Ψυχικό τραύμα: μορφές και τρόποι αντιμετώπισης
Γράφει η Ελένη Μεγαγιάννη
Τι ονομάζεται ψυχικό τραύμα;
Σύμφωνα με την Αμερικανική Ψυχολογική Εταιρεία (APA), ψυχικό τραύμα θεωρείται «μια συναισθηματική αντίδραση σε ένα τρομερό γεγονός όπως ένα ατύχημα, ένας βιασμός ή μια φυσική καταστροφή». Ωστόσο, γενικότερα κάποιος μπορεί να τραυματιστεί ψυχικά σε μεγαλύτερο ή μικρότερο βαθμό από οποιοδήποτε γεγονός θεωρεί απειλητικό για τη σωματική ή συναισθηματική του ακεραιότητα.
Η έκθεση σε ένα τόσο στρεσογόνο γεγονός προκαλεί στα άτομα έντονες συναισθηματικές αντιδράσεις, όπως είναι το σοκ, αλλά και η άρνηση του ίδιου του γεγονότος. Νιώθουν συχνά αβοήθητα, συγκλονισμένα και δυσκολεύονται να επεξεργαστούν την εμπειρία τους. Σε πολλές περιπτώσεις, μάλιστα, κάποιοι υποφέρουν και από σωματικά συμπτώματα, όπως από πονοκεφάλους ή ναυτία. Αυτές οι αντιδράσεις είναι τυπικές και σε μεγάλο βαθμό φυσιολογικές, ειδικά κατά τον πρώτο καιρό μετά το τραυματικό γεγονός. Δεν είναι λίγες οι φορές, όμως, που αυτά τα συναισθήματα κατακλύζουν το τραυματισμένο άτομο για μεγάλο χρονικό διάστημα. Κατά συνέπεια το εμποδίζουν να συνεχίσει ομαλά τη ζωή του.
Τι μορφές μπορεί να πάρει το ψυχικό τραύμα;
Υπάρχουν τρεις κύριες κατηγορίες ψυχικού τραύματος, το οξύ τραύμα, το χρόνιο τραύμα και το σύνθετο τραύμα. Το οξύ τραύμα, συνήθως προκαλείται από ένα πολύ στρεσογόνο και επικίνδυνο γεγονός, ενώ το χρόνιο τραύμα είναι αποτέλεσμα μιας συνεχούς έκθεσης σε στρεσογόνες καταστάσεις. Τέλος, το σύνθετο τραύμα δημιουργείται εξαιτίας της έκθεσης σε πολλαπλά τραυματικά συμβάντα.
Ακόμα, στη βιβλιογραφία γίνεται λόγος και για το δευτερογενές τραύμα. Περιγράφεται ως μια μορφή ψυχικού τραύματος που προκαλείται στα άτομα που έχουν πολύ στενή επαφή με κάποιον που έχει βιώσει στη πραγματικότητα το τραυματικό γεγονός. Βλέπουμε συχνά ανθρώπους που πλαισιώνουν και υποστηρίζουν το άτομο μετά το τραυματικό γεγονός, όπως τα συγγενικά τους πρόσωπα, οι επαγγελματίες ψυχικής υγείας και άλλα σημαντικά άτομα, να αναπτύσουν αντίστοιχη συμπτωματολογία τραύματος.
Ποιές εμπειρίες μπορούν να τραυματίσουν ψυχικά;
Αυτή είναι μια λίστα των γεγονότων που μπορούν να δημιουργήσουν ενός είδους ψυχικό τραύμα:
- εκφοβισμός
- παρενόχληση
- σωματική, ψυχολογική ή σεξουαλική κακοποίηση (π.χ. ενδοοικογενειακή βία, βιασμός)
- σεξουαλική παρενόχληση
- γέννηση παιδιού / τοκετός
- απειλητικές για τη ζωή ασθένειες
- ξαφνική απώλεια ενός αγαπημένου προσώπου
- μάρτυρας θανάτου
- απαγωγή
- τρομοκρατικές πράξεις
- φυσικές καταστροφές
- πόλεμος
- σωματικός πόνος ή τραυματισμός (π.χ. σοβαρό αυτοκινητιστικό ατύχημα)
Τα παραπάνω συμβάντα μπορεί να είναι είτε ένα μεμονωμένο γεγονός είτε να συμβαίνει κατ’ επανάληψη. Φυσικά, το κάθε άτομο είναι μοναδικό και αντιδρά με διαφορετικό τρόπο στα στρεσογόνα αυτά γεγονότα. Για παράδειγμα, μια πιθανή προηγούμενη έκθεση του ατόμου στο ίδιο γεγονός θα πυροδοτήσει διαφορετική αντίδραση και αντιμετώπιση του γεγονότος από ένα άτομο που δεν έχει ζήσει κάτι αντίστοιχο στο παρελθόν. Ακόμα και η νοηματοδότηση που ο καθένας θα δώσει σε αυτό που του συνέβη καθορίζει πολλές φορές τη βαρύτητα του τραύματος στον ψυχισμό του.
Πώς αντιμετωπίζω το ψυχικό τραύμα;
Όπως αναφέρθηκε και παραπάνω, η έκθεση σε τέτοιου είδους στρεσογόνα γεγονότα μπορεί να προκαλέσει μεγάλες συναισθηματικές αναταραχές στο άτομο που τα βιώνει. Είναι σημαντικό τόσο το ίδιο το άτομο όσο και ο περίγυρός του να μεριμνήσουν για την ομαλή επαναπροσαρμογή του ατόμου στην καθημερινότητα και για την εποικοδομητική διαχείριση αυτών των συναισθημάτων. Υπάρχουν ποικίλοι τρόποι για την αποκατάσταση της ψυχολογικής ευημερίας του ατόμου:
Αυτοφροντίδα
Οι συμπεριφορές αυτοφροντίδας μπορεί να είναι πολύ βοηθητικές στην αντιμετώπιση δύσκολων συναισθημάτων ανακουφίζοντας από συμπτώματα άγχους και στρες. Τέτοιες συμπεριφορές μπορεί να είναι από πολύ απλές, όπως ο σωστός και επαρκής ύπνος, η άσκηση και η ισορροπημένη διατροφή, αλλά και πιο ασυνήθιστες όπως η εξάσκηση του διαλογισμού, ο οποίος έχει βρεθεί να συνδέεται με χαμηλά επίπεδα έντασης και στρες.
Κοινωνική στήριξη
Ένα πολύ συχνό φαινόμενο μετά από μια τραυματική εμπειρία είναι το άτομο να αποσύρετε από τον κοινωνικό του περίγυρο και να κλείνεται στον εαυτό του. Φαίνεται τρομακτικά δύσκολο σε αρκετούς να μοιραστούν την εμπειρία τους και γι΄αυτό αποφεύγουν την κοινωνική συναναστροφή με τους άλλους. Η απλή κοινωνική επαφή, ωστόσο, είναι από μόνη της βοηθητική, καθώς αποτρέπει την απόσυρση και αυξάνει την διάθεση των ατόμων. Βέβαια, κάποιοι άνθρωποι το βρίσκουν λυτρωτικό να μπορούν αν μιλήσουν στα δικά τους άτομα για αυτό που τους συνέβη. Μάλιστα, η συμμετοχή του ατόμου σε διάφορες ομάδες αυτοβοήθειας με άλλα άτομα που έχουν ζήσει παρόμοιες εμπειρίες επιλέγεται συχνά ως ανακουφιστική λύση.
Ψυχοθεραπεία
Αν τα συμπτώματα δεν υποχωρήσουν σε συχνότητα και ένταση μέσα σε ένα μήνα από το συμβάν, το ψυχικό τραύμα μπορεί να καταλήξει να επιδρά μακροπρόθεσμα στην ψυχική υγεία του ατόμου και να μετατραπεί στη λεγόμενη Διαταραχή Μετατραυματικού Στρες (PTSD). Συνήθως, όταν το συμπτώματα εγκαθιδρύονται και παρεμποδίζουν την λειτουργικότητα των ατόμων, συνιστάται μια πιο επαγγελματική και ψυχοθεραπευτική παρέμβαση. Συγκεκριμένα με την αντιμετώπιση του τραύματος έχει ασχοληθεί αρκετά η θεραπευτική παρέμβαση της EMDR (Απευαισθητοποίηση και Επανεπεξεργασία μέσω Οφθαλμικών Κινήσεων), η οποία στοχεύει στο να βοηθήσει τους ανθρώπους να επεξεργαστούν και να ενσωματώσουν τις τραυματικές τους αναμνήσεις.
Θέλετε να μάθετε περισσότερα για τα προγράμματα καθοδηγούμενης αυτοβοήθειας;
