Τα χρήματα κι εγώ: οι ψυχολογικές διαστάσεις του χρήματος
Τα χρήματα κι εγώ: οι ψυχολογικές διαστάσεις του χρήματος
Τα χρήματα κι εγώ: οι ψυχολογικές διαστάσεις του χρήματος
Γράφει ο Γιώργος Νικολάου
Μπορεί να μην έχετε σκεφτεί μέχρι τώρα ότι η σχέση σας με τα χρήματα καθορίζεται ισχυρά από σημαντικά ψυχολογικά χαρακτηριστικά σας, αλλά είναι γεγονός. Άλλωστε, τα πάντα στον τρόπο που λειτουργούμε, η καθημερινότητά μας και το ποιοι είμαστε, εξαρτώνται από την ψυχολογία μας.
Πώς οι σκέψεις, οι ιδέες και τα ατομικά μας χαρακτηριστικά επηρεάζουν τη σχέση μας με τα χρήματα; Υπάρχουν άραγε κάποιοι τύποι ανθρώπων που σχεδόν μοιραία μπορούν να πλουτίσουν εύκολα; Ή, το αντίθετο, κάποιοι καταδικασμένοι να ζήσουν στη φτώχεια; Και τι άραγε θα μπορούσε να καθορίζει κάτι τέτοιο;
Χρήματα και πλούτος – μια σύνθετη εξίσωση
Προφανώς, στις επόμενες γραμμές κειμένου, δεν πρόκειται να βρείτε ένα φοβερό μυστικό για το πώς να γίνετε πλούσιοι. Αν υπήρχε ένα τέτοιο μυστικό, θα είχε τόσο μεγάλη αξία, που θα χρειαζόταν να δώσετε πολλά λεφτά για να το αποκτήσετε! Ήδη, λοιπόν, βλέπετε ότι το να γίνει κάποιος πλούσιος, εξαρτάται από το τι μπορεί να δώσει για να το καταφέρει.
Εξαρτάται επίσης από τις γνώσεις και τις ικανότητές του, τις επιλογές του, τον κόπο που αφιερώνει, την τύχη, τις συνθήκες και πολλά άλλα πράγματα. Όμως, αν υποθέσουμε ότι έχουμε δύο ανθρώπους με ίδια τα παραπάνω, είναι πιθανό κάποιος από τους δύο να μπορεί να αποκτήσει πολύ περισσότερα από τον άλλο, με βάση την ψυχοσύνθεσή του.
Θα μου πείτε τώρα, και θα έχετε δίκιο, “ναι, αλλά αυτός που θα αποκτήσει περισσότερα θα είναι πιο ευτυχισμένος από τον άλλο;”. Αυτή είναι μια άλλη μεγάλη συζήτηση, που σίγουρα δε χωράει σε αυτό το άρθρο. Όμως, καλώς ή κακώς, τα χρήματα σήμερα είναι απαραίτητα για να εξασφαλίσουμε πολλά πράγματα. Άρα, no money, no honey…
Πεποιθήσεις που καθορίζουν τη σχέση μας με τα χρήματα
Τι διαφορετικό λοιπόν μπορεί να έχει κάποιος, για να μπορεί να έχει καλύτερη σχέση με τα χρήματα; Το ένα σημαντικό συστατικό, είναι οι ιδέες και οι πεποιθήσεις του σχετικά με αυτά. Αυτές, όπως και όλες οι υπόλοιπες βασικές ιδέες του, καθορίζονται σε μεγάλο βαθμό από αυτά που έζησε και έμαθε σε μικρή ηλικία. Άρα, επηρεάζεται πολύ από τη στάση και τις πεποιθήσεις των γονέων του, αλλά και από σημαντικά γεγονότα, καθώς και άλλα σημαντικά άτομα, όπως οι φίλοι, οι σύντροφοι ή οι δάσκαλοι.
Αυτές οι βασικές πεποιθήσεις, έχει βρεθεί ότι μπορεί να διατηρούνται σε όλη την ενήλικη ζωή. Για αρκετούς, είναι κάτι σαν δόγμα, δεν μπαίνουν ποτέ σε έλεγχο ή διαπραγμάτευση. Το θέμα είναι, ότι δεν είναι πάντα σωστές. Αυτό ισχύει για όλες τις σκέψεις και ιδέες μας, αλλά, σύμφωνα με τη βασική θεωρία της CBT (ΓΣΘ = Γνωσιακή Συμπεριφορική Θεραπεία), μπορούν να αλλάξουν προς το καλύτερο. Αρκεί να δεχτούμε για αρχή, ότι κάποιες ιδέες μας μπορεί να μην ισχύουν τελείως.
Σε σχέση με τα χρήματα, έχουν βρεθεί με έρευνες 4 κατηγορίες δυσλειτουργικών πεποιθήσεων, που μπορεί να επηρεάζουν σημαντικά τη σχέση μας με αυτά:
Η λατρεία του χρήματος
Εδώ περιλαμβάνονται ιδέες που λένε ότι δεν υπάρχει ευτυχία χωρίς χρήματα, ότι τα χρήματα είναι ο μόνος τρόπος να έχει κάποιος καλή ζωή. Επίσης ότι υπάρχουν “ευλογημένοι” και “καταδικασμένοι”, που δεν μπορούν να αλλάξουν ρόλους, όσο και αν προσπαθήσουν.
Το χρήμα ως δύναμη
Σε αυτήν την κατηγορία πεποιθήσεων, περιλαμβάνονται ιδέες ότι η αξία κάθε ανθρώπου φαίνεται μόνο ή κυρίως από τον πλούτο του. Ή ότι για να επιβιώσεις σε αυτόν τον κόσμο, πρέπει να έχεις πολλά λεφτά. Ή ακόμα, ότι χωρίς χρήματα, κάποιος αποκλείεται να πετύχει και απλώς θα παλεύει μάταια.
Η αποφυγή του χρήματος
Μια τελείως διαφορετική κατηγορία ιδεών, που έχει να κάνει με την υποτίμηση του ρόλου των χρημάτων σε υπερβολικό βαθμό. Για παράδειγμα, ότι τα χρήματα φέρνουν μόνο δυστυχία και καλό είναι να μην τα κυνηγάμε. Ή ότι μας κάνουν κακούς και διεφθαρμένους. Ή, ότι μεγάλα καράβια σημαίνουν μεγάλες φουρτούνες. Σωστό, αλλά αν ήμουν σε φουρτούνα, δε θα ήθελα να είμαι πάνω σε καΐκι…
Η διαφύλαξη του χρήματος
Συχνές ιδέες περιλαμβάνονται σε αυτήν την κατηγορία, που έχουν να κάνουν με την οικονομία, την αποθήκευση πλούτου για μελλοντική χρήση κλπ. Μάζευε κι ας είν’ και ρώγες δηλαδή, ή κάλλιο 5 και στο χέρι.
Ίσως να έχετε παρατηρήσει ήδη κάτι: οι περισσότερες από τις παραπάνω πεποιθήσεις, δεν είναι τελείως λάθος. Όλες έχουν κάποια δόση αλήθειας μέσα τους. Αυτό που τις κάνει προβληματικές, είναι το πόσο αυστηρές ή ελαστικές είναι, ή ο βαθμός στον οποίο τις πιστεύουμε και τις ακολουθούμε. Και αυτό, δυστυχώς παίζεται στις λεπτομέρειες. Τέτοια λεπτομέρεια είναι π.χ. η λέξη “μόνος” στη φράση “τα χρήματα είναι ο μόνος τρόπος να έχει κάποιος καλή ζωή”. Αν την αφαιρέσετε και βάλετε στη θέση της ένα αόριστο άρθρο (“ένας”), βλέπετε πόσο διαφορετική γίνεται.
Αν δεν είστε ακόμη έτοιμοι να γίνετε καλύτεροι ως άτομα ή ως επιχειρήσεις με τη βοήθεια του Soulscan, μπορείτε να κάνετε κάτι πιο απλό. Καταγράψτε αυτές τις ιδέες που έχετε σχετικά με τα χρήματα στο αριστερό μισό μιας σελίδας και δίπλα, συνεχίστε την κάθε φράση με “, αλλά …”. Θα διαπιστώσετε, ότι ένα “αλλά” μπορεί να κάνει θαύματα!
Το ξέρω, αλλά δεν μπορώ να κάνω αλλιώς
Καλά όλα αυτά, αλλά πολύ συχνά, ενώ καταλαβαίνουμε πολύ καλά αν κάτι που σκεφτόμαστε μας δημιουργεί δυσκολίες, δεν μπορούμε να κάνουμε διαφορετικά. Αυτό είναι συχνά ο άλλος σημαντικός λόγος που κάνει τη σχέση μας με τα χρήματα δύσκολη. Το ότι επηρεαζόμαστε από αυτό που νιώθουμε. Τα συναισθήματά μας είναι πάντα μια πανίσχυρη κινητήρια δύναμη πίσω από ό,τι κάνουμε, καθώς αυτή ακριβώς είναι η δουλειά τους: να κατευθύνουν τη δράση μας.
Αν λοιπόν καταλαβαίνουμε π.χ. ότι είμαστε πολύ “σφιγμένοι” στο να ξοδέψουμε, αλλά δεν μπορούμε να κάνουμε αλλιώς, χρειάζεται να καταλάβουμε τι ακριβώς νιώθουμε και μας ωθεί σε αυτό. Δυστυχώς, αυτό δεν αλλάζει με απλές συμβουλές. Χρειάζεται μια ολοκληρωμένη δουλειά στα πλαίσια μιας ψυχοθεραπείας, γιατί σχετίζεται με το πώς λειτουργούμε γενικά σαν άνθρωποι, την αυτοπεποίθησή μας, την ικανότητά μας να αντέχουμε δυσκολίες και να αξιοποιούμε τα συναισθήματά μας προς όφελός μας.
Το πρώτο και πιο σημαντικό βήμα πάντως, είναι να αναγνωρίσουμε ότι δεν είμαστε τέλεια πλάσματα και σηκώνουμε βελτίωση.