Μικρός οδηγός εξερεύνησης του παιδικού συναισθηματικού κόσμου
Μικρός οδηγός εξερεύνησης του παιδικού συναισθηματικού κόσμου
Μικρός οδηγός εξερεύνησης του παιδικού συναισθηματικού κόσμου
Γράφει η Ειρήνη Καραβασίλη
Συναίσθημα ή λογική;
Είναι κοινώς παραδεκτό πως η σκέψη και η συμπεριφορά των ανθρώπων είναι άρρηκτα συνδεδεμένες με τον συναισθηματικό τους κόσμο. Ένα εξωτερικό ερέθισμα τραβάει την προσοχή μας, μεταφέρεται στον εγκέφαλο, του αποδίδεται νόημα, το οποίο με την σειρά του θα προκαλέσει την εμφάνιση του ανάλογου συναισθήματος, από το οποίο θα κριθεί η εμφάνιση της εκάστοτε συμπεριφοράς. Το αιώνιο, συνεπώς, δίλλημα ¨συναίσθημα ή λογική¨ φαίνεται, να μην έχει ουσιώδες λόγο ύπαρξης μιας και δεν πρόκειται για αντικρουόμενες, αλλά πολύ περισσότερο, για αλληλεπιδρούσες δυνάμεις.
Ο μυστηριώδης κόσμος των συναισθημάτων, λοιπόν, επηρεάζει σε μεγάλο βαθμό πολλές πτυχές της ζωής μας και αποτελεί αγαπημένο θέμα συζήτησης των ενηλίκων, τόσο στο θεραπευτικό πλαίσιο, όσο και σε αυτό της καθημερινότητας.
Τα πράγματα γίνονται ακόμα πιο ενδιαφέροντα και μυστηριώδη όταν η συζήτηση πηγαίνει στον άγνωστο και φαινομενικά απροσπέλαστο συναισθηματικό κόσμο των παιδιών. Εκεί οι ενήλικες πιάνουν τους φακούς τους, μπαίνουν στην σπηλιά και με ιδιαίτερη προσήλωση προσπαθούν να εξερευνήσουν τον κόσμο αυτόν και να βρουν….να….βρουν, αλήθεια τι ακριβώς ψάχνουν να βρουν; Ρίχνουν, λοιπόν, φως στα στενά μονοπάτια της σπηλιάς, παίρνουν εργαλεία (βιβλία ψυχολογίας, άρθρα, εκπομπές), καμία φορά φέρνουν και κάτι «ειδικούς» για βοήθεια (παιδοψυχίατρους, παιδοψυχολόγους και άλλους τέτοιους τύπους) και συνήθως καταλήγουν απογοητευμένοι και καταπονημένοι από την κουραστική αυτή εξερεύνηση.
Μήπως όμως θα πρέπει να επαναπροσδιορίσουν τα σημεία που ρίχνουν φως, τα εργαλεία και τους βοηθούς, αλλά και το αντικείμενο της αναζήτησης αυτό καθ’ αυτό; Διότι, το να ψάχνει κανείς με «ενήλικους τρόπους», να βρει «ενήλικα συναισθήματα» σε ένα παιδί και, όχι μόνο να τα κατανοήσει, αλλά και να τα ρυθμίσει με την «σωστή» μέθοδο, είναι σαν να ψάχνει ψύλλους στα άχυρα και όταν τους βρει να θέλει να τους μάθει και τάνγκο.
Τι είναι διαφορετικό στα παιδιά
Aς αρχίσουμε, λοιπόν, με τον επαναπροσδιορισμό του αντικειμένου, με τα συναισθήματα, δηλαδή, που αναζητούμε στα παιδιά. Κάθε ενήλικας θα πρέπει να έχει στο μυαλό του πως οι λέξεις που χρησιμοποιούμε να για να περιγράψουμε συναισθήματα μπορεί να είναι καθολικές, ωστόσο, για τα παιδιά μπορεί να έχουν αρκετά διαφορετική σημασία. Έτσι, ο θυμός μπορεί για έναν ενήλικα να είναι ένα συναίσθημα με αρνητικό πρόσημο, το οποίο εμφανίζεται μετά από συγκεκριμένη, λογικο-αναλυτική πορεία σκέψης όσον αφορά ένα γεγονός ή έναν άλλον άνθρωπο και μπορεί να συνδεθεί με το συγκεκριμένο γεγονός ή με τον συγκεκριμένο άνθρωπο και να διαρκέσει από ώρες μέχρι χρόνια. Για ένα παιδί εφτά ετών, ο θυμός μπορεί να είναι ένα συναίσθημα με μη αρνητικό πρόσιμο, που τον κάνει να αισθάνεται δυνατός, να μην προέρχεται από κάποια συνειδητή πορεία σκέψης και να διαρκέσει δέκα λεπτά μέχρι να αντικατασταθεί ραγδαία από κάποιο άλλο, πολλές φορές μάλιστα, αντιθετο συναίσθημα, όπως η χαρά ή ο ενθουσιασμός.
Προτού, λοιπόν, αρχίσουμε να βγάζουμε συμπεράσματα για το τι νιώθουν τα παιδιά, θα πρέπει πρώτα να ελέγξουμε το συναίσθημα που δηλώνεται τι υποκειμενική σημασία έχει για το ίδιο το παιδί, διότι μπορεί να εκπλήξει το ενήλικο μυαλό μας.
Στη συνέχεια, θα ήταν χρήσιμο να ρίξουμε μια ματιά στα εργαλεία που χρησιμοποιούμε σε αυτήν μας την αναζήτηση στην παιδική συναισθηματική σπηλιά. Στην εργαλειοθήκη μας συνήθως οι ενήλικες έχουμε μία και μοναδική μέθοδο για τέτοιες περιστάσεις, αυτήν του διαλόγου. «Μα, τι καλύτερο από την συζήτηση;», θα αναρωτηθούν όλοι αυτοί που με περηφάνια δηλώνουν «Εγώ με τα παιδιά συζητάω με τις ώρες, τους μιλάω σαν ίσος προς ίσο». Έλα, όμως, που, στο μεγαλύτερο ποσοστό τους, τα παιδιά έχουν την τάση να βαριούνται θανάσιμα τις λατρεμένες σε εμάς συζητήσεις. Έχετε παρατηρήσει ότι μετά από λίγη ώρα σας κοιτάνε σαν να μην σας παρακολουθούν; Κάπως όπως κοιτάτε εσείς τον βαρετό συνάδελφο που σας μιλάει για έναν θέμα που ελάχιστα σας αφορά ή όπως κοιτάνε οι βουλευτές τις ομιλίες των υπολοίπων στην Βουλή.
Λοιπόν… Τι να κάνω;
Τι κάνουμε λοιπόν, όταν η πιο προφανής μέθοδος δεν έχει την αποτελεσματικότητα που επιθυμούμε; Σκεφτόμαστε για λίγο σαν παιδιά. Και τι είναι το μοναδικό πράγμα που μπορεί να ενθουσιάσει ένα παιδί; Νομίζω την απάντηση την γνωρίζουμε όλοι. Μα, φυσικά, το παιχνίδι. Βάζουμε, λοιπόν την φαντασία μας να δουλέψει και μετατρέπουμε τον διάλογο σε ένα διασκεδαστικό επιτραπέζιο παιχνίδι ερωτο-απαντήσεων ή σε ένα παιχνίδι με κάρτες οπού η κάθε μια θα αντιπροσωπεύει ένα συναίσθημα σύμφωνα με το οποίο το παιδί θα πρέπει να δημιουργήσει μια ιστορία ή ακόμα και σε παιχνίδι ρόλων μέσα από κουκλοθέατρο.
Αυτές είναι μόνο κάποιες από τις ιδέες που είχα δουλεύοντας με παιδιά. Μπορεί κανείς να σκεφτεί ακόμα περισσότερες εάν έχει την διάθεση να διευρύνει την εργαλειοθήκη του. Ωστόσο, είναι πάντα πιο χρήσιμο και αποτελεσματικό να βλέπουμε ως πρωταρχικό στόχο την διασκέδαση του παιδιού και ως ευχάριστη, παράπλευρη συνέπεια την αποσαφήνιση των αποριών σχετικά με τα συναισθήματα των παιδιών.
