Σχολικός ψυχολόγος: ρόλος και αρμοδιότητες στην αντιμετώπιση των μαθησιακών δυσκολιών
Σχολικός ψυχολόγος: ρόλος και αρμοδιότητες στην αντιμετώπιση των μαθησιακών δυσκολιών
Σχολικός ψυχολόγος: ρόλος και αρμοδιότητες στην αντιμετώπιση των μαθησιακών δυσκολιών
Γράφει η Σοφία Σιδηροπούλου
Ο σχολικός ψυχολόγος, ως ρόλος μέσα στο σχολικό πλαίσιο έχει μπει τα τελευταία χρόνια στην ελληνική πραγματικότητα. Αυτό έχει να κάνει με πολλούς παράγοντες. Ένας από αυτούς είναι και η όλο αυξανόμενη διάγνωση παιδιών με μαθησιακές δυσκολίες. Πώς, λοιπόν, ο σχολικός ψυχολόγος μπορεί να βοηθήσει ένα παιδί με μαθησιακές δυσκολίες; Η απάντηση βρίσκεται στο άρθρο που μόλις ξεκινήσατε να διαβάζετε.
Ορισμός μαθησιακών δυσκολιών
Για πρώτη φορά το 1962 από τοn Kirk (Hammill, 1990) χρησιμοποιήθηκε ο όρος μαθησιακές δυσκολίες. Από τότε ανάλογα με την εποχή χρησιμοποιήθηκαν διάφοροι όροι. Πλέον, ο όρος «μαθησιακές δυσκολίες» χρησιμοποιείται για να περιγράψει το σύνολο των δυσκολίων που μειώνουν την ικανότητα ενός ατόμου για μάθηση. Σύμφωνα με δεκάδες έρευνες, τα παιδιά αυτά συνήθως έχουν χαμηλές σχολικές επιδόσεις, με χαμηλή αυτοεκτίμηση και νιώθουν συχνά απομονωμένα. Αυτό είναι ανεξάρτητο από το εάν οι δυσκολίες έχουν σχέση με την ανάγνωση, τη γραφή, τη μνήμη, τη μαθηματική σκέψη.
Αξίζει να τονίσουμε ότι οι δυσκολίες αυτές διακρίνονται σε δυο μορφές, τις ειδικές και τις γενικές μαθησιακές δυσκολίες:
Ειδικές μαθησιακές δυσκολίες: δυσκολίες σε μια συγκεκριμένη δεξιότητα η οποία σχετίζεται με την επεξεργασία του γραπτού λόγου και έχει οργανική βάση. Δυσλεξία, δυσγραφία, δυσορθοργαφία, δυσαριθμία.
Γενικές μαθησιακές δυσκολίες: δυσκολίες στον ρυθμό κατάκτησης διαφόρων δεξιοτήτων με την κατανόηση του γραπτού λογού, ενδογενείς όπως το χαμηλό νοητικό επίπεδο ή/και εξωγενείς παράγοντες όπως η ακατάλληλη διδασκαλία.
Μετά από πολλά χρόνια απουσίας από κάθε σχολείο, πλέον η ύπαρξη σχολικού ψυχολόγου γίνεται ολοένα και πιο σταθερή, καθώς κρίνεται ζωτικής σημασίας, πιο πολύ από ποτέ. Ο ρόλος του σχολικού ψυχολόγου είναι πολυδιάστατος.
Αρμοδιότητες του σχολικού ψυχολόγου
Αξιολόγηση
Ο σχολικός ψυχολόγος αξιολογεί όλους τους μαθητές χρησιμοποιώντας διάφορα ψυχομετρικά μέσα και μεθόδους παρατήρησης. Στη συνέχεια ολοκληρώνει τη λήψη ιστορικού έτσι ώστε να συνεργαστεί στενά, σε ατομική και συλλογική βάση με τους γονείς, παρέχει οδηγίες για το πως να χειριστούν τις ειδικές ανάγκες των παιδιών στο σπίτι, πιθανώς θα απαντήσει σε ερωτήσεις που συνήθως προκύπτουν σχετικά με την αιτιολογία και τις προκλήσεις που συνοδεύουν η διάγνωση μαθησιακών δυσκολίων.
Πλάνο αντιμετώπισης
Έχοντας συγκεντρώσει όλες τις απαραίτητες πληροφορίες, σχεδιάζει πλάνο αντιμετώπισης μοναδικό για την κάθε οικογένεια. Οι πιο συνηθισμένες και αποτελεσματικές τακτικές είναι οι εξής.
- Κατακερματισμός των εργασιών
- Θέσπιση ρουτίνας για τους μαθητές έτσι ώστε να μελετούν σπίτι με ολιγόλεπτα διαλείμματα και να αποφεύγεται η αισθητηριακή υπερφόρτωση,
- Συνεννόηση για επιτήρηση όταν νιώθει ο μαθητής ότι αφαιρείται
- Οικογενειακή ενασχόληση με τον αθλητισμό ή / και καλλιτεχνικές δραστηριότητες. Έτσι, μέσω της μίμησης θα μπορέσουν οι μαθητές να εντάξουν στην καθημερινότητα τους τρόπους διαχείρισης των δυσκολίων τους εμπνευσμένους από τα χόμπι τους
Σε συνεργασία με τους εκπαιδευτικούς της τάξης, ο σχολικός ψυχολόγος επιδιώκει την εφαρμογή προγραμμάτων προαγωγής της ψυχικής ανθεκτικότητας των μαθητών και δεν εστιάζει μόνο σε προγράμματα μαθησιακής υποστήριξης. Δίνει έμφαση στην συνεργατική μάθηση των παιδιών με ή χωρίς μαθησιακές δυσκολίες, στην αξιολόγηση με βάση τη προσπάθεια και όχι μόνο με βάση το σωστό μαθησιακό αποτέλεσμα. Αρκετές φορές εισάγει την μουσικοθεραπεία κατά τη διάρκεια των μαθημάτων και εκπαιδεύει τους εκπαιδευτικούς έτσι ώστε να εντάξουν στην σχολική καθημερινότητα δημιουργικοί τρόποι διαχείρισης διάσπασης προσοχής.
Ενδεικτικές συμβουλές και τεχνικές προς γονείς και εκπαιδευτικούς και μαθητές
Ο σχολικός ψυχολόγος ενημερώνει γονείς και εκπαιδευτικούς για τα ευρήματα των τελευταίων ερευνών. Όλο και περισσότερες έρευνες πλέον επισημαίνουν, πως μπορούμε να βοηθήσουμε τους μαθητές με μαθησιακές δυσκολίες αν προσέξουμε το ύφος και το λεξιλόγιο που θα χρησιμοποιήσουμε. Η άρτια και σύμφωνη με τη ηλικία τους σχεδιασμένη ψυχο – εκπαίδευση δίνει τα απαραίτητα εφόδια για την ολοκληρωμένη προσέγγιση. Η χρήση εικόνων, γραφικών και κάθε μορφής οπτικών ερεθισμάτων θα βοηθήσουν να γίνει πιο κατανοητό το μαθησιακό αντικείμενο. Ας θυμόμαστε ότι η ανάπτυξη τους απαιτεί άλλη προσέγγιση από αυτή των τυπικών ανάπτυξης παιδιών. Εάν αποφύγουμε τη ετικετοποίηση που στιγματίζει και υποβιβάζει τα παιδιά τότε θα καταφέρουμε να γίνουμε αρωγοί της καθημερινότητας τους.
Καθήκον του σχολικού ψυχολόγου είναι να βοηθά όλους τους σημαντικούς άλλους των παιδιών να εξοικειωθούν με όρους που δεν φορτίζουν αρνητικά την ψυχοσύνθεση των μαθητών. Η αντικατάσταση των όρων «μαθησιακές διαταραχές, βαριά δυσλεξία» με τον όρο μαθησιακές δυσκολίες ή ακόμη καλύτερα τον όρο μαθησιακές διαφορές, βοηθά στο να γίνει κατανοητό πως δεν κερδίζουν κάτι τα παιδιά με το να τονίζουμε τις αδυναμίες τους. Επιπλέον, ο σχολικός ψυχολόγος χρησιμοποιεί τεχνικές και εργαλεία για να μάθουν οι μαθητές να θέτουν ρεαλιστικούς στόχους, να καταστρώσουν σχέδια δράσης και να επιδιώκουν να έχουν υποστηρικτικό πλαίσιο από άτομα που μπορούν να τους βοηθήσουν για να πέτυχουν κάθε στόχο τους. Παράλληλα φροντίζει για την ανάπτυξη της συναισθηματικής νοημοσύνης, σημαντικό εργαλείο για να μάθουν οι μαθητές να αυτορυθμίζονται και να αναγνωρίζουν τι τους δημιουργεί άγχος και πως να το διαχειρίζονται αποτελεσματικά.
Συμπεράσματα
Ας βοηθήσουμε όλοι με κάθε τρόπο και από κάθε θέση όλα ανεξαρτήτως τα παιδιά να δυναμώσουν την αίσθηση αυτοέλεγχου, να γίνουν ψυχικά πιο ανθεκτικοί με ενσυναισθηση. Έτσι παιδιά με διαφορετικά μαθησιακά προφίλ θα σκέφτονται πιο ευέλικτα, θα θέλουν να δοκιμάζουν εναλλακτικούς τρόπους σκέψης και μάθησης. Θα μάθουν να κάνουν λάθη, να τα διαχειρίζονται και να αναγνωρίζουν τα δύσκολα, απαιτητικά συναισθήματα τους όταν νιώθουν πως δεν ανταποκρίνονται στις σχολικές και όχι μόνο απαιτήσεις. Είναι πιο αποτελεσματικό να εστιάζουμε στη ‘’θάλασσά των δυνατοτήτων’’ πάρα να νιώθουμε ‘’ναυαγοί στα νησιά της αδυναμίας’’. Οι μαθητές, μόνο αν νιώσουν καλά με τον εαυτό τους θα νιώσουν ασφάλεια να αναπτυχθούν σε όλα τα επίπεδα και να βελτιώσουν τόσο την ανάπτυξη της εικόνας του εαυτού τους όσο και της αυτό-αποτελεσματικότητας τους και αυτός ακριβός είναι ο κυριότερος ρόλος του σχολικού ψυχολόγου.
Βιβλιογραφία
Χατζηχρήστου, Χ. (2003). Ψυχολογική διαλεκτική συμβουλευτική στο σχολικό πλαίσιο. ψυχολογία, Ειδικό τεύχος Συμβουλευτικής Ψυχολογίας, 10, 343-361.
Τζουριάδου Μ. (2011). Μαθησιακές δυσκολίες – θέματα ερμηνείας και αντιμετώπισης, Θεσσαλονίκη: Προμηθεύς.
Hammill, D. D. (1990). On defining learning disabilities: An emerging consensus. Journal of Learning.
Dan Siegel & Bryson T.P., (2018). The Yes Brain: How to Cultivate Courage, Curiosity, and Resilience in Your Child, Abbey Beathan Publishing.