Η αλληλεξάρτηση αλλιώς: πόσο κοντά σου να σταθώ;
Η αλληλεξάρτηση αλλιώς: πόσο κοντά σου να σταθώ;
Γράφει η Μάγδα Περιβολάρη [button link=”https://m.me/M.Perivolari” color=”silver” newwindow=”yes”] Στείλτε μήνυμα στη συγγραφέα (Μessenger)[/button]
Όταν έρχεται το θέμα των σχέσεων στο τραπέζι το ερώτημα πόσο κοντά πρέπει να είμαστε, έχει δύσκολη απάντηση. Ποιο είναι το υγιές κοντά; Οι έννοιες εξάρτηση, αυτάρκεια και «αλληλεξάρτηση» χωρίζονται από πολύ λεπτές κλωστές, που είναι δύσκολο να ορίσουμε εκτός και αν πάρουμε ακραία και πολύ ξεκάθαρα παραδείγματα. Ωστόσο εκεί που συμβαίνει η ζωή, τελειώνει ο ορισμός κι αυτό είναι εύκολο να μας μπερδέψει ή και να μας παγιδεύσει.
Τι είναι αλληλεξάρτηση;
Παρότι η εποχή μας επικεντρώνεται στην έννοια της αυτάρκειας, που συμπυκνώνεται στις φράσεις «δεν χρειάζομαι κανέναν» ή «μπορώ και μόνος μου», οι έρευνες φαίνεται να διαφωνούν. Ο Bowlby μιλώντας για την «αποτελεσματική εξάρτηση» έδωσε έμφαση στην ικανότητα του ανθρώπου, που αποκτάται ήδη από τη βρεφική ηλικία, να στρέφεται στους ανθρώπους για στήριξη. Σύμφωνα με έρευνες η αίσθηση πως έχουμε σταθερούς συναισθηματικούς δεσμούς που δεν απειλούνται, μας δίνει την αίσθηση της σιγουριάς για εμάς και το περιβάλλον μας, μειώνει το στρες και έχει πολλαπλές θετικές επιδράσεις.
Από την άλλη, η εξάρτηση και η αυτάρκεια είναι οι 2 όψεις του ίδιου νομίσματος. Αυτού των σχέσεων που απειλούνται και χρειάζονται διαρκή επαγρύπνηση. Έτσι η αλληλεξάρτηση είναι η κατάλληλη ποσότητα από το «στηρίζομαι στον άλλον» και από το «στηρίζομαι σε μένα». Αν το τοποθετήσουμε αυτό στις ερωτικές σχέσεις θα λέγαμε πως η ζωή μου, η ζωή του/της και η κοινή μας ζωή χρειάζεται να έχουν αρκετό χώρο το καθένα. Να μπορούν να χωρέσουν αρκετά πράγματα που να θρέφουν το κάθε κομμάτι της σχέσης.
Το σχήμα των κύκλων
Ας πάρουμε ένα σχήμα για να αποτυπώσουμε τους «χώρους» της σχέσης! Ας πούμε πως η ζωή μου είναι ένας κύκλος, η ζωή του άλλου είναι ένας άλλος κύκλος και συνάπτοντας σχέση αυτοί οι 2 κύκλοι πέφτουν ο ένας πάνω στον άλλον, δημιουργώντας έναν κοινό χώρο, αυτόν της κοινής μας ζωής.
Πόσο μεγάλο είναι το κάθε σημείο του κύκλου; Πόσος χώρος έχει μείνει στη «ζωή μου» και πόσος χώρος είναι στην «κοινή μας ζωή»; Τι περιέχει το κάθε κομμάτι; Φυσικά τα κομμάτια αυτά αυξομειώνονται με τον καιρό και τις διάφορες συνθήκες της ζωής. Για παράδειγμα αν δουλεύω πάνω σε μια σημαντική εργασία είναι λογικό να πάρει περισσότερο χώρο η «ζωή μου». Ωστόσο αν αυτός ο χώρος συνεχίσει να μεγαλώνει, μοιραία ο κύκλος θα τραβιέται προς τα έξω, αφήνοντας στο τέλος ελάχιστο χώρο στην κοινή ζωή. Αν οι ρουτίνες μας είναι λοιπόν, πολύ διαφορετικές και ο άλλος δεν υπάρχει πουθενά, η σχέση αυτό-διαλύεται. Αν έχω τόσο ψηλά την αυτάρκεια μου ποιος ο λόγος να έχω σχέση.
Αν κάνουμε τα πάντα μαζί, έχουμε κοινούς φίλους και μοιραζόμαστε τα πάντα, εκεί ο χώρος της «ζωής μου» εξαφανίζεται καθώς έχει τραβηχτεί προς τα μέσα για να χωρέσει περισσότερα η κοινή μας ζωή, αφήνοντας ασφυκτικά λίγο χώρο για τον εαυτό! Κι όταν ο χώρος είναι ασφυκτικά μικρός δεν μπορεί να λάβει χώρα η αναπνοή της εξέλιξης. Το να έχω και προσωπικό χώρο είναι σα να ξεκαθαρίζει τον φακό μέσα από τον οποίο βλέπουμε τη σχέση. Όταν όλη μου η ζωή είναι ο σύντροφος μου δεν μπορώ να φανταστώ τη ζωή μου χωρίς αυτόν, ξαφνικά η σχέση έχει να κουβαλήσει ένα τεράστιο βάρος δυσανάλογο, ενώ οτιδήποτε κάνει ο άλλος φέρνει τη διπλάσια ματαίωση και θυμό. Ο άλλος είναι η μοναδική μου ευκαιρία να βγω, να κάνω κάτι που θέλω, να διασκεδάσω και να έχω παρέα.
Πώς μπορεί να δημιουργηθεί ίσος χώρος στους κύκλους;
Έτσι χρειάζεται να βάλουμε κάτω αυτούς τους κύκλους για να ισορροπήσουμε την αποτελεσματική εξάρτηση. Στο κομμάτι «η ζωή μου» χρειάζεται να υπάρχουν προσωπικοί φίλοι και έξοδοι χώρια από το ζευγάρι μας. Κάποιες δραστηριότητες που μας αρέσουν όπως το διάβασμα, οι ταινίες, κάποιο χόμπι, γυμναστική. Πλάνα για την δουλειά και το μέλλον μας. Κάποια από αυτά μπορεί να μπαίνουν και στο κομμάτι των ημισφαιρίων της «κοινής μας ζωής». Για παράδειγμα μπορεί να βγούμε και κοινά με τους φίλους μας ή να δούμε μαζί μια ωραία ταινία ή να συνυπολογίσουμε τον άλλον στην επιλογή δουλειάς. Ωστόσο το πρόβλημα ξεκινάει όταν υπάρχουν μόνο σε εκείνο το κοινό κομμάτι των κύκλων. Όταν ύπαρξη του συντρόφου μας στις δραστηριότητες μας γίνεται το απαραίτητο στοιχείο για να υπάρξουν…
Συμπερασματικά
Το ακούμπημα 2 συντρόφων πρέπει να είναι αρκετό για να μπορεί να στηρίξει, αλλά όχι τόσο που να μην μπορούν τα μέλη του να περπατήσουν μόνα τους. Είναι μια λεπτή διάκριση, που μπορεί εύκολα να παρερμηνευτεί. Είναι μια ισορροπία που χάνεται και επανακατακτιέται κάθε μέρα, σε κάθε διαφορετική φάση ζωής.
Τελικά το πόσο κοντά ή μακριά στέκομαι σε μια σχέση, χρειάζεται να είναι επιλογή. Αρκεί να τη δω και να την κάνω με τα μάτια ανοιχτά!
* Ο όρος αλληλεξάρτηση χρησιμοποιείται και για την περιγραφή εξαρτητικών σχέσεων, ωστόσο στο παρόν άρθρο χρησιμοποιείται ως συνώνυμο της «αποτελεσματικής εξάρτησης» του Bowlby
** Στις τοξικές και κακοποιητικές σχέσεις ο χώρος της «ζωής μου» τείνει να εξαφανίζεται. Ωστόσο το άρθρο δεν αναφέρεται καθόλου σε αυτές τις περιπτώσεις. Αν βιώνετε μια τέτοια κατάσταση χρειάζεται να επικοινωνήσετε με κάποιον ειδικό, όπως αυτούς που μπορείτε να βρείτε εδώ, ή με κάποια γραμμή στήριξης.