Διαταραχή Μετατραυματικού Στρες: πώς και γιατί εμφανίζεται
Διαταραχή Μετατραυματικού Στρες: πώς και γιατί εμφανίζεται
Διαταραχή Μετατραυματικού Στρες: πώς και γιατί εμφανίζεται
Γράφει η Ελένη Μεγαγιάννη
Στη διάρκεια της ζωής μας ερχόμαστε αντιμέτωποι με πληθώρα στρεσογόνων καταστάσεων στις οποίες καλούμαστε να ανταποκριθούμε συμπεριφορικά και συναισθηματικά. Μερικές από αυτές τις καταστάσεις είναι εξαιρετικά τραυματικές. Ο πόλεμος, οι φυσικές καταστροφές, κάποιο ατύχημα μπορούν να προκαλέσουν μεγάλο σοκ, ταραχή και ψυχική δυσφορία. Βέβαια, μια τέτοια αντίδραση είναι αρκετά φυσιολογική μετά από ένα τραυματικό συμβάν. Ωστόσο, σε πολλές περιπτώσεις τα συναισθήματα άγχους, φόβου και ταραχής που απορρέουν μιας τραυματικής εμπειρίας διατηρούνται για μεγάλο χρονικό διάστημα. Έτσι, εμποδίζουν το άτομο που τα βιώνει να συνεχίσει ομαλά την καθημερινότητά του. Αυτό το φαινόμενο έχει μελετηθεί και κατονομαστεί ως Διαταραχή Μετατραυματικού Στρες (ΔΜΣ – PTSD).
Η ΔΜΣ αναγνωρίστηκε ως πρόβλημα ψυχικής υγείας για πρώτη φορά σε Αμερικανούς στρατιώτες. Μετά την επιστροφή τους στην χώρα τους, υπέφεραν από παρεισφρητικές αναμνήσεις και από εφιάλτες σχετικά με την εμπειρία τους στον πόλεμο. Ωστόσο, η ΔΜΣ πλέον δεν εντοπίζεται μόνο σε στρατιώτες, αλλά και σε άλλους πληθυσμούς και άτομα που έχουν πληγεί από μια μεγάλη ποικιλία τραυματικών εμπειριών.
Ποια είναι τα συμπτώματα;
Άτομα που διαγιγνώσκονται με ΔΜΣ υποφέρουν από διάφορα συμπτώματα, τα οποία χωρίζονται σε τρεις βασικές κατηγορίες:
Αναβίωση του τραυματικού γεγονότος:
Μετά από την έκθεση στο τραυματικό γεγονός, το άτομο συχνά ανακαλεί το γεγονός μέσω ενοχλητικών αναμνήσεων και αναδρομών τέτοιας έντασης που μοιάζουν σαν να το ζει ξανά στο παρόν. Ήχοι, εικόνες και άλλα ερεθίσματα μπορεί να το αναστατώνουν έντονα. Προκαλούν σωματικές και συναισθηματικές αντιδράσεις καθώς ανακινούν αναμνήσεις από το τραυματικό γεγονός. Ακόμα, μπορεί να υποφέρει από εφιάλτες και άσχημα όνειρα προκαλώντας του έντονη ψυχική δυσφορία.
Αποφυγή
Τα τραυματισμένα άτομα λόγω της μεγάλης ταραχής που τους προκαλεί η αναβίωση του συμβάντος πολλες φορές αποφεύγουν να συζητήσουν ή να επαναφέρουν στη μνήμη τους το γεγονός. Αποφεύγουν μέρη, δραστηριότητες ή και άτομα που τους θυμίζουν το τραύμα τους. Μερικές φορές αυτή η αποφευκτική συμπεριφορά μπορεί να καταλήξει σε ένα γενικό “μούδιασμα” των συναισθηματικών αντιδράσεων των ατόμων. Αυτό τους αποξενώνει τόσο από τις εμπειρίες και τα συναισθήματά τους όσο και από τις σχέσεις τους με τους άλλους. Μπορεί να δυσκολεύονται να διατηρήσουν στενές σχέσεις, να βιώσουν θετικά συναισθήματα και να μπορούν να βρουν ενδιαφέρον σε δραστηριότητες που παλιά απολάμβαναν.
Αυξημένη διέγερση
Σε άτομα με Διαταραχή Μετατραυματικού Στρες συχνά βλέπουμε δυσκολίες που σχετίζονται με φυσιολογική και συναισθηματική υπερδιέγερση. Βρίσκονται συνεχώς σε επιφυλακή και δυσκολεύονται να χαλαρώσουν, πράγμα που συχνά επηρεάζει και τον ύπνο τους. Είναι σε συνεχή συναισθηματική αναστάτωση με πολλά ξεσπάσματα θυμού και έντασης, ενώ μέχρι και συγκέντρωσή τους είναι εμφανώς επηρεασμένη.
Τα συμπτώματα ΔΜΣ μπορεί να ποικίλουν σε ένταση με την πάροδο του χρόνου, ωστόσο για να δοθεί η διάγνωση χρειάζεται να διαρκούν για πάνω από ένα μήνα μετά το συμβάν. Η συγκεκριμένη διαταραχή μπορεί να εμφανιστεί με διάφορες μορφές και ποικίλει από άτομο σε άτομο. Σε κάποιες περιπτώσεις τα συμπτώματα μπορεί να εμφανιστούν μέχρι και 6 μήνες αργότερα του τραυματικού γεγονότος. Αυτή η συνθήκη περιγράφεται ως “ΔΜΣ καθυστερημένης έναρξης”. Επίσης, υπάρχει και ο όρος “σύνθετο μετατραυματικό στρές” το οποίο περιγράφει μια αρκετά πιο έντονη συναισθηματική αντίδραση, η οποία προκαλείται μετά από παρατεταμένη έκθεση σε μια τραυματική εμπειρία. Άλλη μια μορφή ΔΜΣ είναι το “Τραύμα της Γέννησης”, το οποίο εμφανίζεται σε γυναίκες που έχουν βιώσει έναν δύσκολο και επίπονο τοκετό ως μια τραυματική εμπειρία.
Ποιοι λόγοι οδηγούν στη εμφάνιση της ΔΜΣ;
Η ΔΜΣ προκαλείται ως αντίδραση σε έναν ακραίο στρεσογόνο παράγοντα, ο οποίος συχνά απειλεί την συναισθηματική και σωματική ακεραιότητα του ατόμου. Ωστόσο δεν αντιδρούν όλοι οι άνθρωποι με τον ίδιο τρόπο στα τραυματικά γεγονότα, και δεν αναπτύσουν όλοι ΔΜΣ έπειτα από μια τραυματική εμπειρία.
Τι καθιστά τα άτομα με ΔΜΣ επιρρεπή στην εμφάνιση της συγκεκριμένης διαταραχής;
Υπάρχουν κάποιοι παράγοντες κινδύνου που αυξάνουν την πιθανότητα εμφάνισης ΔΜΣ. Ένας από αυτούς είναι η ένταση και η επαναληπτικότητα του τραύματος στη ζωή του ατόμου. Ένα μακροχρόνιο τραύμα (π.χ. ενδοοικογενειακή βία) ή ένα ακραία απειλητικό για τη ζωή συμβάν (π.χ. πόλεμος) μπορεί να οδηγήσει σε μεγαλύτερης έντασης συναισθηματική αντίδραση και σε ΔΜΣ. Επίσης, η έκθεση σε άλλα τραυματικά γεγονότα στο παρελθόν δρα πολλαπλασιαστικά στην επίδραση της τραυματικής εμπειρίας στο ψυχισμό ενός ατόμου. Αντίστοιχα, η ύπαρξη άλλων προβλημάτων ψυχικής υγείας (π.χ. κατάθλιψη, άγχος κτλ) και προβλημάτων σχετικά με τη χρήση ουσιών αυξάνει τη πιθανότητα εμφάνισης ΔΜΣ. Στη τελευταία περίπτωση σημαντικό ρόλο παίζουν και οι κληρονομικοί παράγοντες, όπως κάποιο οικογενειακό ιστορικό με ψυχικές διαταραχές. Τέλος, άλλος ένας παράγοντας που έχει βρεθεί πως δρα επιβαρυντικά είναι η εργασία σε περιβάλλοντα επιρρεπή σε τραυματικά συμβάντα, όπως τα στρατιωτικά επαγγέλματα ή τα επαγγέλματα υγείας (νοσοκόμοι, γιατροί κτλ).
Η Διαταραχή Μετατραυματικού Στρες είναι μια σοβαρή διαταραχή με αρκετά έντονη συμπτωματολογία που οδηγεί σε έκπτωση της λειτουργικότητας του ατόμου, επηρεάζοντας την ποιότητα της κοινωνικής, επαγγελματικής και προσωπικής του ζωής. Ένα άτομο που υποφέρει από τέτοια συμπτώματα χρειάζεται μεγάλη συναισθηματική υποστήριξη τόσο από το οικογενειακό και φιλικό περιβάλλον του όσο και από κάποιον ειδικό ψυχικής υγείας με σκοπό την ανακούφιση των συμπτωμάτων και την επαναφορά της λειτουργικότητας του.
Βιβλιογραφία:
Hull, M. (2021). PTSD facts and Statistics. Ανακτήθηκε από: https://www.therecoveryvillage.com/mental-health/ptsd/related/ptsd-statistics/
https://www.mind.org.uk/information-support/types-of-mental-health-problems/post-traumatic-stress-disorder-ptsd-and-complex-ptsd/about-ptsd/ © Mind. This information is published in full at mind.org.uk