Διεκδικητικότητα: ένα βήμα πιο κοντά στην υψηλή αυτοεκτίμηση
Διεκδικητικότητα: ένα βήμα πιο κοντά στην υψηλή αυτοεκτίμηση
Διεκδικητικότητα: ένα βήμα πιο κοντά στην υψηλή αυτοεκτίμηση.
Γράφει η Ιωάννα Μπάμπουλη
Χαμηλή Αυτοεκτίμηση, Μειωμένη Διεκδικητικότητα και Παθητική Συμπεριφορά
Διεκδικητικότητα:
“Αυτό ακριβώς πιστεύω, έτσι βλέπω την κατάσταση” (Lange & Jakubowski, 1977).
Κι ενώ η φράση αυτή μπορεί να ακούγεται εύκολη σαν ιδέα, έχεις παρατηρήσει ποτέ πόσο δύσκολο μπορεί να είναι στην πράξη να υπερασπιστούμε τα όρια, τα συναισθήματα και τα δικαιώματά μας μπροστά στους άλλους ανθρώπους; Η δυσκολία αυτή συχνά έχει να κάνει με τα επίπεδα της αυτοεκτίμησής μας. Η διεκδικητικότητα συνδέεται με την αυτοεκτίμηση και τον αυτοσεβασμό μας. Τι είναι η αυτοεκτίμηση;
Αυτοεκτίμηση:
είναι το σύνολο των πεποιθήσεων που έχουμε για τον ίδιο μας τον εαυτό, η προσωπική εκτίμηση και αξιολόγηση της αξίας μας (Hewitt, 2009). Τέτοιες πεποιθήσεις μπορεί να είναι φράσεις όπως “είμαι αγαπητός/δεν είμαι αγαπητός”, “είμαι άξιος/είμαι ανάξιος” και συνοδεύονται από αντίστοιχα συναισθήματα ευχαρίστησης ή δυσαρέσκειας.
Φαίνεται, λοιπόν, πως οι άνθρωποι με χαμηλή αυτοεκτίμηση εμφανίζουν μειωμένη διεκδικητικότητα και παθητική συμπεριφορά. Χαρακτηριστικό των παθητικών ανθρώπων που πιστεύουν ότι δεν είναι άξιοι να αγαπηθούν, είναι η μεγάλη δυσκολία τους να θέσουν τα προσωπικά τους όρια. Αφού, λοιπόν, δυσκολεύονται να υπερασπιστούν τα δικαιώματα και τα όριά τους, με αυτόν τον τρόπο δίνουν χώρο στους άλλους ανθρώπους να τα παραβιάζουν.
Για παράδειγμα: ένας άνθρωπος που λανθασμένα πιστεύει ότι πρέπει να λέει πάντα “ναι” για να αποφύγει τις συγκρούσεις με τους γύρω του, μπορεί στην ερωτική σχέση του να παραμερίζει τελείως τα συναισθήματα και τις δικές του ανάγκες. Έτσι, αποφεύγει να εκφράσει π.χ. την στεναχώρια του με τη συμπεριφορά του/της συντρόφου του, για να μην τον/την πληγώσει. Με αποτέλεσμα να θέτει τον εαυτό του διαθέσιμο 24 ώρες το 24ωρο για τον/την σύντροφό του. Μπορεί να παραμένει σε μια τοξική σχέση όπου επιτρέπει στο δεύτερο μέλος της σχέσης να τον αγνοεί, να καθυστερεί να απαντήσει στα μηνύματά του, να τον προσβάλλει ή να τον ρίχνει ψυχολογικά. Δεν είναι λίγες και οι περιπτώσεις που οι παθητικοί άνθρωποι άθελά τους δίνουν χώρο στους άλλους ανθρώπους να τους κακοποιούν, λεκτικά (όπως π.χ. με απαξιωτικούς χαρακτηρισμούς) ή και σωματικά (με σωματική βία).
Η παθητική συμπεριφορά και η αδυναμία οριοθέτησης συνήθως είναι αποτέλεσμα μάθησης. Οι άνθρωποι με τα χαρακτηριστικά αυτά μαθαίνουν από τον τρόπο που μεγαλώνουν να ευχαριστούν διαρκώς τους γύρω τους και να αναζητούν την επιβεβαίωση της αξίας τους από τους άλλους ανθρώπους.
Αυξημένη Αυτοεκτίμηση, Αυτοσεβασμός και Αυξημένη Διεκδικητικότητα
Στο αντίθετο άκρο των παθητικών ανθρώπων βρίσκονται οι διεκδικητικοί άνθρωποι που συνήθως εμφανίζουν αυξημένο αυτοσεβασμό και υψηλή αυτοεκτίμηση. Οι διεκδικητικοί άνθρωποι νιώθουν ελεύθεροι να μιλήσουν και να επηρεάσουν τους συνανθρώπους τους. Παρ΄ όλα αυτά, συμπεριφέρονται με τρόπο που σέβονται τα όρια του εαυτού τους και των άλλων. Με λίγα λόγια, οι διεκδικητικοί άνθρωποι εμφανίζουν δύο μορφές αυτοσεβασμού:
-τον αυτοσεβασμό και την αυτοεκτίμηση, που τους βοηθά να υπερασπίζονται τα προσωπικά τους δικαιώματα (τα θέλω τους, τις ανάγκες τους) και
– τον σεβασμό για τον συνάνθρωπο, τα δικαιώματα και τα όριά του. Παραδείγματος χάρη, καταλαβαίνουν ότι είναι εντάξει αν ακούσουν το “όχι” από τους άλλους ανθρώπους και το σέβονται.
Πώς η αυξημένη διεκδικητικότητα ενισχύει την αυτοπεποίθηση
Τα ευχάριστα νέα είναι ότι η σύνδεση μεταξύ αυτοεκτίμησης και διεκδικητικότητας φαίνεται να έχει τη μορφή ενός κύκλου. Δεν είναι μόνο η αυτοεκτίμησή μας που αυξάνει ή μειώνει τη διεκδικητικότητα μας. Η καλλιέργεια της διεκδικητικότητάς και της ικανότητας μας να λέμε “όχι” ανεβάζει εξίσου την αυτοπεποίθησή μας. Όσο πιο πολύ εξασκούμε την ικανότητά μας να διεκδικούμε τα θέλω μας, θα παρατηρήσουμε ότι:
-βελτιώνεται ο αυτοέλεγχός μας, δηλαδή ελέγχουμε καλύτερα τη συμπεριφορά μας και δεν ικανοποιούμε διαρκώς τους πάντες,
-δημιουργούμε στενότερες και πιο ουσιαστικές σχέσεις με τους γύρω μας, με αποτέλεσμα να αντλούμε μεγαλύτερη ευχαρίστηση από αυτές
-αυξάνεται η αυτοπεποίθησή μας και νιώθουμε λιγότερη ανασφάλεια για τον εαυτό μας.
Πώς θα μπορούσαμε, λοιπόν, να φτιάξουμε τον δικό μας κύκλο υψηλής αυτοεκτίμησης και διεκδικητικότητας;
Ένας σίγουρος τρόπος θα ήταν να ξεκινήσουμε να διεκδικούμε κάτι σχετικά εύκολο, να θέσουμε έναν στόχο που να είναι: μικρός, ρεαλιστικός και εφικτός. Όταν ο στόχος αυτός επιτευχθεί, θα παρατηρήσουμε άμεσα τα θετικά αποτελέσματά του στην διεκδικητικότητά μας. Με αυτόν τον τρόπο θα ενισχυθεί κι άλλο η αυτοεκτίμησή μας. Είναι ακριβώς όπως το να θέτουμε στόχους στο γυμναστήριο. Αρχικά, ξεκινάμε με εύκολες ασκήσεις και μικρά βάρη και όσο τις πετυχαίνουμε, παρατηρούμε να βελτιώνεται η σωματική μας κατάσταση, η ευεξία και η αυτοπεποίθησή μας. Η βελτίωση αυτή μας κάνει να θέλουμε να αυξήσουμε το επίπεδο δυσκολίας. Να λοιπόν ένα παράδειγμα σχετικό με τον κύκλο της αυτοεκτίμησης και της διεκδικητικότητας: εάν το βρίσκεις αρκετά δύσκολο να αρνηθείς προτάσεις και να πεις “όχι”, θα μπορούσες να θέσεις έναν πιο απλό και εύκολο στόχο. Να αρνηθείς μια πρόσκληση με ευγενέστατες φράσεις, όπως:
” Επίτρεψέ μου να το σκεφτώ λιγάκι πριν σου απαντήσω”
“Μπορώ να επιστρέψω και να σου πω σε λίγο;”.
Όταν, λοιπόν, το καταφέρεις, θα νιώσεις την διεκδικητικότητα μέσα σου να αυξάνεται και αυτό θα σε βοηθήσει στο να χτίσεις σταδιακά τα θεμέλια μιας γερής αυτοεκτίμησης.