Διεκδίκηση: Μαθαίνω να επικοινωνώ τις ανάγκες και τα συναισθήματά μου
Διεκδίκηση: Μαθαίνω να επικοινωνώ τις ανάγκες και τα συναισθήματά μου
Photo by Santiago Lacarta on Unsplash
Διεκδίκηση: Μαθαίνω να επικοινωνώ τις ανάγκες και τα συναισθήματά μου
Γράφει η Νάντια Γεωργακοπούλου
Είδη επικοινωνίας
Κάθε άνθρωπος, μέσα από το ύφος/στυλ επικοινωνίας που επιλέγει, παρουσιάζει έμμεσα το βαθμό σεβασμού που επιδεικνύει στα δικαιώματά του και των άλλων. Έτσι λοιπόν, εμφανίζονται 3 βασικοί τρόποι επικοινωνίας, η παθητική, η διεκδικητική και η επιθετική συμπεριφορά. Στην παθητικότητα, το άτομο συνήθως βάζει προτεραιότητα τις ανάγκες των άλλων, έχοντας σκοπό να τους ευχαριστήσει ή/και να αποφύγει τη σύγκρουση. Αυτό πρακτικά σημαίνει πως δεν εκφράζει τις σκέψεις, τα συναισθήματα και τις ανάγκες του ειλικρινά ή και καθόλου. Μ’ αυτόν τον τρόπο υποτιμά, όχι μόνο τα δικά του δικαιώματα, αλλά κάποιες φορές και τις δυνατότητες των άλλων να διαχειριστούν καταστάσεις. Στην επιθετικότητα, το άτομο αξιολογεί τις ανάγκες του ως ανώτερες και ώς αποτέλεσμα καταπατά τα δικαιώματα των άλλων. Οι άλλοι νιώθουν πως ο θύτης προσπαθεί να τους επιβληθεί ή να τους ταπεινώσει. Στη διεκδίκηση, και οι δύο πλευρές νιώθουν ισάξιες και ικανές να εκφραστούν ειλικρινά και με σεβασμό προς τους ίδιους και τον συνομιλητή τους. Κανείς δεν έχει σκοπό να επιβληθεί του άλλου ή να νιώσει πως «έχει δίκιο», καθώς αποδέχεται την διαφορετικότητα.
Πριν μπεί κάποιος στη διαδικασία να μάθει να θέτει όρια και να εκφράζεται ανοιχτά και ειλικρινά, είναι σημαντικό να αναγνωρίζει τα βασικά ανθρώπινα δικαιώματα όπως το να του φέρονται με σεβασμό, να έχει και να εκφράζει ελεύθερα τη γνώμη και τα συναισθήματα του, να τον ακούν και να τον λαμβάνουν σοβαρά υπόψη, καθώς και να θέτει τις δικές του προτεραιότητες. Επιπλέον, δικαιούται να λέει ΟΧΙ, χωρίς να αισθάνεται ενοχές, να παίρνει ό,τι πληρώνει, να κάνει λάθη, αλλά και να επιλέγει να μην διεκδικεί.
Τεχνικές διεκδίκησης
Θετικό κλίμα και παραθεση γεγονότων
Πρωτού ξεκινήσουμε οποιαδήποτε τεχνική, είναι σημαντικό να δημιουργήσουμε ένα θετικό κλίμα, ώστε ο συνομιλητής μας να μην μπει σε θέση άμυνας. Αυτό το πετυχαίνουμε με φράσεις που εμπεριέχουν θετικά σχόλια, κατανόηση και συμπόνια. Έπειτα προσπαθούμε να παραθέσουμε τα γεγονότα που μας πειράζουν, χωρίς προσωπικές ερμηνίες, έτσι ώστε να αποφεύγουμε τα αυθαίρετα συμπεράσματα.
Για παράδειγμα: Καταλαβαίνω πως έχετε πολύ δουλεία, όμως δεν ζήτησα αυτόν τον καφε
1. Χρήση α’ ενικού
Πρώτη άσκηση αποτελεί η έκφραση στο Α’ ενικό πρόσωπο. Έτσι αποφεύγουμε να δώσουμε την αίσθηση ότι κατηγορούμε κάποιον, αλλά και ενισχύουμε εσωτερικά την αίσθηση, ότι, ως ενήλικες, εμείς ελέγχουμε τα συναισθήματα μας.
Για παράδειγμα, χρησιμοποιούμε την έκφραση «έρχομαι σε δύσκολη θέση» αντί για «με φέρνεις σε δύσκολη θέση».
2. Η τεχνική «κόλλησε η βελόνα»
Επειδή στην διεκδικητική επικοινωνία αναγνωρίζουμε πως δεν μπορούμε πάντα να βρούμε μία μέση λύση, η τεχνική αυτή βοηθάει στο να μένουμε σταθεροί στον δικό μας στόχο, με σεβασμό και ως προς τον άλλον. Εκφράζουμε λοιπόν, το όριο μας με μία φράση και μένουμε σ’ αυτή, επαναλαμβάνοντας τη, όταν κάποιος συνεχίζει να μας πιέζει. Όταν επαναλαμβάνουμε τη φράση μας μπορούμε να τη διαφοροποιούμε λίγο κάθε φορά ή να τη συνοδεύουμε με ένα υποστηρικτικό σχόλιο.
Παράδειγμα:
– Μπορείς να βρεθούμε σήμερα;
– Δυστυχώς όχι, είμαι πολύ κουρασμένος.
– Έχουμε τόσο καιρό να τα πούμε όμως.
– Λυπάμαι. Είμαι κουρασμένος.
– Θα βρεθούμε για λίγο.
– Πρέπει να ξεκουραστώ.
3. Αφοπλισμός του θυμού
Μία άλλη τεχνική είναι να κάνουμε ένα «συμβόλαιο» με τον συνομιλητή μας, πως θα συζητήσουμε ό,τι θέλει, αλλά μόνο όταν θα είναι απολύτως ήρεμος και ο θυμός του θα έχει εξαλειφθεί. Εφόσον δε συμβαίνει αυτό, παγώνουμε τη συζήτηση για άλλη χρονική στιγμή.
4. Αντίσταση στη διακοπή
Σημαντικό είναι επίσης να μη δεχόμαστε να μας διακόπτουν την ώρα που εκφράζουμε την άποψη μας. Αυτό μπορεί να συμβεί είτε με τον να αγνοήσουμε αυτόν που μας διέκοψε (συνεχίζοντας να λέμε αυτό που θέλαμε), είτε με το να ζητήσουμε να μη μας διακόπτουν. Σε περίπτωσή που συνεχίζετε η διακοπή, ελαφρώς μπορούμε να ανεβάσουμε τον τόνο της φωνής μας και να συνεχίσουμε να μιλάμε.
Επίλογος
Καθώς η διεκδίκηση αποτελεί μία δεξιότητα, είναι σημαντικό να εξασκούμαστε συχνά σ’ αυτή, ξεκινώντας από καταστάσεις που μας φαίνονται λιγότερο απειλητικές. Βάζουμε λοιπόν μικρούς καθημερινούς στόχους και θυμόμαστε πως δεν είναι ένας τρόπος για να παίρνουμε ό,τι θέλουμε, αλλά για να επικοινωνούμε ειλικρινά και με σεβασμό. Αυτό σημαίνει ότι αποδεχόμαστε πως δεν μπορούμε να ελέγξουμε τις αντιδράσεις των άλλων, αλλά και πως δεν υπάρχουν τέλειες λύσεις κι απαντήσεις ειδικά σε δύσκολες καταστάσεις. Όμως, μέσα από τη διεκδίκηση μπορούμε να μάθουμέ εναλλακτικούς τρόπους να σκεφτόμαστε και να συμπεριφερόμαστε.
Πηγές
Khalatbari, J., Shiroodi, Sh. & Mablaghi, N. (2010). A comparison of the Effectiveness of assertiveness training and problem solving on aggression and compatibility of students. Educational Psychology. 1 (3): 93-110.
Omura, M., Maguire, J., Levett-Jones, T.,& Stone, T.E. (2017). The effectiveness of assertiveness communication training programs for healthcare professionals and students: A systematic review.Int J Nurs Stud., 76:120-128.
Thompson, L.W., Gallagher-Thompson, D., & Dick, L.P. (1995). Assertiveness skills (ch. 7). Cognitive-Behavioral Therapy for late life depression: A therapist manual. Palo Alto, CA: Older Adult and Family Center, Veterans Affairs Palo Alto Health Care System.
Καλπάκογλου Θ. (1996). «Εκπαίδευση στη Διεκδικητική Συμπεριφορά» Στο βιβλ. Θέματα γνωσιακής και συμπεριφοριστικής θεραπείας, Γ΄ τόμος, επιμ. Μπουλουγούρης, Γ. (28-68) Ελληνικά Γράμματα.
