Γονικός Θυμός: πώς επηρεάζει το παιδί;
Γονικός Θυμός: πώς επηρεάζει το παιδί;
Γράφει η Μαρία Χατζηβασιλειάδου
Η ύπαρξη διαφωνιών ή εντάσεων μεταξύ ενός ζευγαριού είναι κάτι φυσιολογικό και αναμενόμενο. Η ύπαρξη του γονικού θυμού είναι φυσιολογική πτυχή της οικογένειας. Τις περισσότερες φορές έχουν μικρή ή και καθόλου επίδραση στα παιδιά. Ωστόσο, δεν ισχύει το ίδιο για εντάσεις που είναι συνεχείς, έντονες και παραμένουν άλυτες. Ακόμα και αν οι εντάσεις αυτές συμβαίνουν σε διαφορετικό χώρο από εκείνο που βρίσκονται τα παιδιά, γίνονται συχνά αντιληπτές από τα ίδια.
Και φυσικά, δεν εξαιρούνται γονείς που είναι χωρισμένοι, αφού συνήθως επικοινωνούν έτσι κι αλλιώς για θέματα των παιδιών. Πολύ συχνά μάλιστα, οι συνεχιζόμενες διαμάχες είναι αυτό που επηρεάζει περισσότερο τα παιδιά σε ένα διαζύγιο. Όχι το ίδιο το διαζύγιο, ή η απομάκρυνση του ενός γονέα από την οικογενειακή εστία ή τα φυσιολογικά συναισθήματα λύπης και “πένθους” για τη διάσπαση της οικογένειας.
Ο γονικός θυμός και τα είδη του
Το είδος των γονικών αλληλεπιδράσεων που μπορεί να επηρεάσει τα παιδιά ποικίλει.
- Μπορεί να υπάρχει λεκτική κακοποίηση στη σχέση των γονέων. Σε αυτήν περιλαμβάνονται οι επαναλαμβανόμενες λεκτικές επιθέσεις και η χρήση άσεμνων χειρονομιών μεταξύ τους. Παραδείγματα λεκτικών επιθέσεων αποτελούν οι προσβολές, η πρόσδοση κατηγοριών, η υποτίμηση, ο χλευασμός, η οποιασδήποτε μορφής παρενόχληση, η ασέβεια, η απόρριψη και ο εκφοβισμός.
- Η διαφωνία μπροστά στα παιδιά αναφορικά με τις γονικές πρακτικές διαπαιδαγώγησης από τον άλλον γονέα, η υπονόμευση, οι κακολογίες για τον άλλον γονέα ή η απομάκρυνση του άλλου γονέα είναι εξίσου επιβλαβείς για τα παιδιά, επιφέροντας σοβαρό συναισθηματικό αντίκτυπο.
- Δεν θα μπορούσε να παραλειφθεί ο εξίσου σοβαρός αντίκτυπος της άσκησης σωματικής βίας μεταξύ των γονέων. Ακόμα και αν η άσκηση σωματικής βίας δεν γίνεται μπροστά στα παιδιά, τα παιδιά μπορούν να αντιληφθούν την ένταση και το τι συμβαίνει. Τόσο ο ψυχολογικός αντίκτυπος και η ένταση μεταξύ των γονέων, όσο και τα πιθανά σημάδια στο σώμα του γονιού, είναι αρκετά για να επηρεάσουν σε πολύ μεγάλο βαθμό τα παιδιά.
Παράγοντες που επηρεάζουν την αντίδραση των παιδιών
Αρχικά, θα ήταν καλό να τονιστεί πως ο γονικός θυμός δεν γίνεται αντιληπτός με τον ίδιο τρόπο από όλα τα παιδιά. Επιπλέον, δεν αντιδρούν με τον ίδιο τρόπο στην ύπαρξή του. Παραδείγματος χάριν, τα αγόρια τείνουν να εμφανίζουν προβλήματα διαγωγής στο σχολικό πλαίσιο και να εμπλέκονται και τα ίδια σε τσακωμούς με συνομηλίκους. Αντίθετα, τα κορίτσια τείνουν να εμφανίζουν συναισθηματικά προβλήματα.
Η ηλικία είναι ένας ακόμη παράγοντας που επηρεάζει τον τρόπο αντίδρασης των παιδιών στους διαπληκτισμούς των γονέων, όπως και τις επιπτώσεις στην ψυχοκοινωνική τους ωρίμανση. Για παράδειγμα, όσο μικρότερα είναι τα παιδιά, τόσο πιθανότερο είναι να φοβούνται πως εκείνα ευθύνονται για τους διαπληκτισμούς των γονέων. Αυτή είναι μία σκέψη που προκαλεί έντονη ανησυχία και συναισθηματικές δυσκολίες στο παιδί.
Τι συνέπειες έχει ο γονικός θυμός για την οικογένεια;
Σε γενικές γραμμές, οι συνέπειες των συνεχών εντάσεων στο οικογενειακό πλαίσιο μπορεί να περιλαμβάνουν
- συμπεριφορικά προβλήματα
- μειωμένες σχολικές επιδόσεις ή άρνηση για το σχολείο
- διάσπαση προσοχή
- συναισθηματικά ξεσπάσματα
- αυξημένο άγχος
- παλινδρόμηση σε “παιδικές συνήθειες” (πιπίλα, νυχτερινή ενούρηση)
- σωματοποιήσεις (σωματικά συμπτώματα από άγχος)
- προβλήματα στον ύπνο
- απομόνωση
- μειωμένη ενέργεια
- άρνηση για επικοινωνία και συνεργασία
- συμπεριφορές αυτοτραυματισμού ή και αυτοκτονικό ιδεασμό κυρίως στην εφηβική ηλικία
Ακόμα, στην περίπτωση που ο ένας γονιός κατηγορεί ή απομακρύνει τον άλλον γονέα, τα παιδιά παρατηρείται πως βιώνουν φόβο αναφορικά με τις σχέσεις που θα καταφέρουν να διατηρήσουν με τον εκάστοτε γονέα. Φοβούνται μήπως τον χάσουν, διαταράσσοντας την ψυχική τους ισορροπία. Καταλαβαίνουμε, λοιπόν, πως οι αρνητικές συνέπειες των έντονων διαπληκτισμών μεταξύ των γονέων μπροστά στα παιδιά είναι ποικίλες. Το καλό είναι, πως μπορούν να ελαχιστοποιηθούν.
Μπορούν οι καβγάδες και οι συγκρούσεις να έχουν και θετικές συνέπειες;
Τα παιδιά δεν βλάπτονται από μικρού ή μετρίου βαθμού διαπληκτισμούς. Μάλιστα, έρευνες δείχνουν πως οι διαπληκτισμοί μπορεί να είναι ωφέλιμοι για τα παιδιά. Αυτό συμβαίνει όταν συνοδεύονται από –έστω και εν μέρει- επίλυση του προβλήματος ή συμβιβασμό και δεν υποσκάπτουν τον σεβασμό μεταξύ των γονέων. Ακόμα και ένα βήμα προς την επίλυση, μπορεί να φανεί ευεργετικό για τα παιδιά, τα οποία αρχίζουν να αποκτούν καλύτερες κοινωνικές και επικοινωνιακές δεξιότητες. Ταυτόχρονα, είναι σε θέση να αντιλαμβάνονται τα συναισθήματα των γονέων και να αισθάνονται συναισθηματική ασφάλεια. Είναι σημαντικό να αναγνωρίζουν πως οι γονείς τους είναι σε θέση να διαχειριστούν ζητήματα που τους απασχολούν. Και ταυτόχρονα, παίρνουν παράδειγμα από τους γονείς, για το πώς κάποιος μπορεί να διαχειριστεί τα συναισθήματά του. Χρειάζεται, όμως, προσοχή, καθώς μία «ψεύτικη» επίλυση του προβλήματος με την ύπαρξη αρνητικών συναισθημάτων μεταξύ των γονέων μπορεί να γίνει αντιληπτή από τα παιδιά.
Πώς μπορώ να προστατεύσω το παιδί μου από τις αρνητικές συνέπειες του γονικού θυμού και των συγκρούσεων;
Ένας γενικός κανόνας είναι όταν η σύγκρουση γίνεται μπροστά στα παιδιά, η επίλυσή της είναι σημαντικό να πραγματοποιηθεί επίσης μπροστά τους. Μια άλλη τακτική που έχει αποτέλεσμα είναι η αποφυγή τακτικών που ωθούν το παιδί να διαλέξει πλευρά. Όταν υπάρχει συνεργασία και επικοινωνία μεταξύ των γονέων αναφορικά με τα παιδιά, τότε εκείνα να αισθάνονται συναισθηματική σταθερότητα και ασφάλεια στο οικογενειακό πλαίσιο. Υπό αυτές τις προϋποθέσεις, οι επιπτώσεις μηδενίζονται ακόμα και αν οι γονείς δεν μένουν κάτω από την ίδια στέγη.
Παράλληλα, η συζήτηση με το παιδί αναφορικά με τις διαφορές στις απόψεις που συχνά έχουν οι άνθρωποι, καθώς και τους τρόπους επίλυσής τους, είναι χρήσιμη. Βοηθάει το παιδί να παραμείνει ήρεμο. Μαθαίνει να μην βγάζει συμπεράσματα που μπορεί να βλάψουν την ψυχική και σωματική του υγεία, όπως το ότι εκείνο ευθύνεται για τους καυγάδες των γονέων. Το πιο σημαντικό; Μαθαίνει να εμπιστεύεται τους γονείς του.