Burnout – Μάθετε τι είναι, δείτε το Burnout test
Burnout – Μάθετε τι είναι, δείτε το Burnout test
Σύνδρομο Επαγγελματικής Εξουθένωσης
Γράφει η Χριστίνα Βαϊζίδου
Το σύνδρομο επαγγελματικής εξουθένωσης, το λεγόμενο και σύνδρομο Burnout (Burnout Syndrome), είναι ένα φαινόμενο το οποίο στις μέρες μας γίνεται ολοένα και πιο γνωστό, ενώ περισσότεροι άνθρωποι φαίνεται να ενημερώνονται αλλά και να πλήττονται από αυτό.
Ο όρος, όπως τον καταλαβαίνουμε σήμερα, πρωτοχρησιμοποιήθηκε το 1974 από τον εβραϊκής καταγωγής ψυχαναλυτή Herbert Freudenberger, ο οποίος περιέγραψε μία κατάσταση ψυχικής και σωματικής κατάπτωσης εργαζομένων σε φιλανθρωπικές οργανώσεις.
Ορισμός – Ταξινόμηση
Παρά τη φαινομενική “άνθιση” του φαινομένου, επί της παρούσης δεν υπάρχει κάποιος διεθνώς ενιαίος ορισμός για αυτήν την κατάσταση. Το σύνδρομο Burnout κατατάσσεται διαγνωστικά άλλοτε στα ελαφρά καταθλιπτικά επεισόδια, άλλοτε στις διαταραχές προσαρμογής ή ακόμη και στην κατηγορία των προβλημάτων, τα οποία σχετίζονται με δυσκολίες στην αντιμετώπιση της καθημερινότητας (Z 73.0, ICD-10). Το μόνο δεδομένο είναι ότι σχετίζεται με τις εργασιακές δυσκολίες και την κόπωση του ατόμου που προκαλείται από τις εργασιακές συνθήκες και οδηγεί στα ακολούθως αναφερόμενα συμπτώματα.
Η συμπτωματολογία μπορεί να συμπεριλαμβάνει:
1. Προειδοποιητικά συμπτώματα, όπως κόπωση.
2. Μειωμένη κινητοποίηση για την επίτευξη στόχων.
3. Καταθλιπτικού τύπου συναισθήματα, όπως ενοχές, απομόνωση.
4. Αρνητική ή κυνική διάθεση, ευερεθιστότητα που οδηγεί δε συγκρούσεις.
5. Μείωση των γνωστικών λειτουργιών, του κινήτρου εργασίας, της δημιουργικότητας.
6. Μειωμένη απόδοση στην εργασία, απουσίες.
7. Επιπέδωση της συναισθηματικής, κοινωνικής και πνευματικής ζωής- συναισθηματική εξάντληση, αδυναμία συγκέντρωσης και έλλειψη ενδιαφέροντος.
8. Ψυχοσωματικές αντιδράσεις, όπως μυοσκελετικοί πόνοι, κεφαλαλγία, γαστρεντερικά προβλήματα.
9. Εξαρτητικού τύπου συμπεριφορές.
10. Διαταραχές του ύπνου.
11. Μειωμένη αυτοπεποίθηση
12. Απόγνωση.
Πιο συγκεκριμένα, η συναισθηματική εξάντληση που παρουσιάζεται, αφορά στη μείωση των συναισθημάτων του ατόμου, με αποτέλεσμα να δείχνει «στον κόσμο του» ή αδιάφορο. Οι «πάσχοντες» χαρακτηρίζονται από μειωμένη ενεργητικότητα, «συναισθηματικό στέγνωμα» και απογοήτευση. Εμφανίζεται σταδιακά ένας φόβος για την επόμενη μέρα στη δουλειά, μειωμένη δημιουργικότητα και όρεξη για εργασία ή και πλήρης αποστροφή προς αυτήν. Συχνά εμφανίζονται ορισμένες αλλαγές στην προσωπικότητα του ατόμου, με αυξημένο κυνισμό και αγένεια προς τρίτους, συχνά συναδέλφους. Το άτομο έχει μία τάση να αξιολογεί αρνητικά τον εαυτό του, εκπέμποντας ένα συναίσθημα εργασιακής δυσαρέσκειας αλλά και χαμηλής αυτοεκτίμησης, τουλάχιστον ως προς τα εργασιακά επιτεύγματα.
Ο Freudenberger περιέγραψε τη χρονολογική εξέλιξη του συνδρόμου, διαμορφώνοντας ένα μοντέλο με 12 στάδια:
1. Υπερβάλλων ζήλος.
2. Αυξημένη δραστηριοποίηση.
3. Παραμέληση προσωπικών αναγκών.
4. Απώθηση συγκρούσεων και αναγκών.
5. Έλλειψη χρόνου για μη επαγγελματικές δραστηριότητες.
6. Απάρνηση του προβλήματος.
7. Απόσυρση.
8. Συμπεριφορικές αλλαγές, συναισθηματικές αντιδράσεις.
9. Απώλεια της αίσθησης προσωπικών αναγκών.
10. Αίσθημα εσωτερικού κενού, φόβοι, άγχη, ανάπτυξη εξαρτητικών συμπεριφορών.
11. Αυξημένη αίσθηση ματαιότητας και έλλειψη ενδιαφέροντος.
12. Σωματική εξάντληση.
Αιτιολογία
Οι παράγοντες που συνδέονται με το σύνδρομο Burnout μπορούν να διακριθούν σε ενδογενείς και εξωγενείς.
A) Ενδογενείς παράγοντες/ χαρακτηριστικά προσωπικότητας:
• υψηλές προσδοκίες, υπερβολική φιλοδοξία, τελειομανία
• έντονη ανάγκη αναγνώρισης
• τάση να δρα κανείς με γνώμονα την ικανοποίηση των αναγκών των άλλων και όχι των δικών του επιθυμιών
• υπερεκτίμηση των προσωπικών δυνατοτήτων
• υπερτιμημένη θεώρηση της εργασίας και της αξίας της, ως τη μόνη ενασχόληση με νόημα, που αντικαθιστά και την κοινωνική ζωή
B) Εξωγενείς παράγοντες:
• υψηλές εργασιακές απαιτήσεις
• αντιφατικές οδηγίες
• χρονική πίεση
• κακό εργασιακό κλίμα
• περιορισμένη ελευθερία λήψης αποφάσεων
• έλλειψη αυτονομίας
• προβλήματα ιεραρχίας – κατανομής ρόλων
• ελλιπής επικοινωνία με τον εργοδότη και τους συναδέλφους
• αυξανόμενες ευθύνες
• κακή οργάνωση
• ελλείψεις προσωπικού
• περιορισμένη αναγνώριση – θετική ανατροφοδότηση
Διάγνωση
Η διάγνωση του συνδρόμου Burnout συνήθως είναι κλινική, γίνεται δηλαδή από κατάλληλο ειδικό ψυχικής υγείας.
Εκτός από την κλινική διάγνωση, υπάρχουν και ειδικά “εργαλεία” που χρησιμοποιούνται για την ανίχνευση του Burnout. Το Maslach Burnout Inventory (MBI), είναι ένα τεστ 22 ερωτήσεων, το οποίο έχει βρεθεί ότι ανιχνεύει με αρκετή αξιοπιστία τα άτομα εκείνα που παρουσιάζουν ήδη σε μεγάλο βαθμό τα συμπτώματα του συνδρόμου ή και όσους βρίσκονται σε αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης πιο έντονων συμπτωμάτων μελλοντικά.
[button link=”https://watch.digiqal.gr/soulscan-burnout-test” type=”big” color=”teal” newwindow=”yes”] Κάντε το Soulscan Burnout Test[/button]
Στα πλαίσια της πλατφόρμας μας, σας δίνεται η δυνατότητα να ελέγξετε την πιθανότητα να παρουσιάζετε αντίστοιχα συμπτώματα μέσω του ελεύθερης χρήσης, μη σταθμισμένου ερωτηματολογίου του Soulscan. Εάν από τις απαντήσεις σας προκύψει ότι είναι αρκετά πιθανό να παρουσιάζετε σύνδρομο Burnout, είναι απαραίτητο να το επιβεβαιώσετε μέσω του μελετημένου εργαλείου MBI ή να απευθυνθείτε σε ειδικό ψυχικής υγείας.
Αντιμετώπιση
Η αντιμετώπιση του συνδρόμου εξαρτάται από την ένταση των συμπτωμάτων. Σε ελαφριές εκδηλώσεις αρκούν μέτρα τα οποία αποσκοπούν στην ανακούφιση από στρεσογόνους παράγοντες, στην ξεκούραση μέσω χαλάρωσης και άθλησης και στην αλλαγή της στάσης απέναντι στην εργασία, αποτάσσοντας τη μόνιμη επιδίωξη της τελειότητας. Σε σοβαρότερης μορφής συμπτώματα, προτείνονται ψυχοθεραπευτικές παρεμβάσεις καθώς και αντικαταθλιπτικά, ιδίως όταν εμφανίζονται διαταραχές του ύπνου.
Σημαντικότερη όμως είναι η πρόληψη του φαινομένου. Σε προσωπικό επίπεδο αξίζει ο καθένας να αναρωτηθεί σε ποια πράγματα δίνει προτεραιότητα, αν διεκδικεί αυτά που θέλει, τι στόχους βάζει, αν δέχεται την αποτυχία, αν μπορεί να λέει “όχι” και να βάζει όρια, αν έχει καταφέρει να διατηρήσει μια ισορροπία στη ζωή του. Σε συλλογικό επίπεδο, η βασικές συντεταγμένες των παρεμβάσεων θα έπρεπε να αφορούν στην προσαρμογή των εργασιακών συνθηκών στις ανθρώπινες ικανότητες και δυνατότητες και στον ανθρώπινο σεβασμό.
Προτεινόμενη βιβλιογραφία:
• Freudenberger, Herbert; Richelson Géraldine, Burn Out: The High Cost of High Achievement. What it is and how to survive it, Bantam Books, 1980, ISBN 978-0-553-20048-5
• Maslach, C.; Jackson, S.E.; Leiter, M.P. (1996–2016), Maslach Burnout Inventory Manual (Fourth Edition), Menlo Park, CA: Mind Garden, Inc.
• Health and Safety Executive, Stress-related and psychological disorders, Health and Safety Executive, Work Related Stress, 2009
• Cox T, Griffiths A, Work-related stress: A theoretical perspective. In: Leka S, Houdmont J, editors, Occupational Health Psychology, Oxford: Wiley-Blackwell 31-56, 2010
