Ενδοοικογενειακή βία: Αναγνώριση και Αντιμετώπιση
Ενδοοικογενειακή βία: Αναγνώριση και Αντιμετώπιση
Ενδοοικογενειακή βία: Αναγνώριση και Αντιμετώπιση
Γράφει η Μαρία Χατζηβασιλειάδου
Τι είναι η ενδοοικογενειακή βία;
Σε αντίθεση με την πεποίθηση ενός μεγάλου μέρους ανθρώπων, η ενδοοικογενειακή βία δεν αναφέρεται αποκλειστικά στην άσκηση σωματικής βίας από ένα μέλος της οικογένειας σε ένα άλλο. Η ενδοοικογενειακή βία μπορεί να εκφράζεται με ποικίλες μορφές και φαίνεται να έχει ως απώτερο στόχο την άσκηση και διατήρηση του απόλυτου ελέγχου ενός μέλους της οικογένειας ή και όλων των μελών της.
Από ποιους και σε ποιους μπορεί να συμβεί;
Η ενδοοικογενειακή βία δεν κάνει διακρίσεις, μπορεί να διαπραχθεί από όλους και να συμβεί σε όλους, ανεξαρτήτως φύλου, ηλικίας, κοινωνικοοικονομικού υποβάθρου και εθνικότητας. Όταν ένας άνδρας ασκεί βία, η βία συχνά εμφανίζεται με τη μορφή σωματικών επιθέσεων, εκρήξεων θυμού και απειλών. Η βία που ασκείται από μια γυναίκα εμφανίζεται κατά την πλειοψηφία με την μορφή λεκτικής και συναισθηματικής κακοποίησης, δηλαδή μέσω λεκτικών φράσεων και συμπεριφορών που έχουν ως στόχο να υπονομεύσουν, να πληγώσουν, και να θέσουν υπό τον έλεγχό τους το άλλο άτομο. Όλες οι μορφές βίας είναι εξίσου σοβαρές και γι’ αυτό τον λόγο είναι σημαντικό να υπάρχει μηδενική ανοχή, ανεξαρτήτως του ποιος τις ασκεί.
Γιατί οι άνθρωποι υπομένουν την ενδοοικογενειακή βία;
Άνθρωποι που δεν έχουν βιώσει ενδοοικογενειακή ή άλλης μορφή βία σε επίπεδο σχέσεων, είναι δύσκολο να αντιληφθούν γιατί τα θύματα υπομένουν την ενδοοικογενειακή βία, φοβούνται να φύγουν ή να λάβουν βοήθεια. Η απάντηση δεν είναι εύκολη και εξαρτάται από την εκάστοτε περίπτωση. Ωστόσο, ο κύριος λόγος της ανοχής στη βία μπορεί να εξηγηθεί από την ψυχολογία του θύματος. Οι θύτες, δηλαδή τα άτομα που ασκούν βία, προκαλούν στα θύματα φόβο, αισθήματα ενοχής, ντροπής και κατωτερότητας. Συνεπώς, τα άτομα που υπομένουν τη βία αισθάνονται πως αξίζουν την εκάστοτε συμπεριφορά. Πως έχουν ευθύνη για τη συμπεριφορά του συντρόφου τους ή άλλου μέλους της οικογένειας. Αισθάνονται να εξαρτώνται από αυτούς και συχνά προσπαθούν να αιτιολογήσουν ή και να συγκαλύψουν την κακοποίηση που υφίστανται.
Τα πράγματα γίνονται πιο περίπλοκα όταν δεν υπάρχει οικονομική ανεξαρτησία από την πλευρά του θύματος, όταν υπάρχουν παιδιά, καθώς και όταν υπάρχουν υποψίες πως ο θύτης είναι επικίνδυνος και μπορεί να προκαλέσει περαιτέρω βλάβη, είτε αυτή είναι σωματική, κοινωνική, οικονομική ή ψυχολογική. Σε άλλες περιπτώσεις, ο θύτης τείνει να αιτιολογεί ο ίδιος τις πράξεις του και να απολογείται γι’ αυτές. Για παράδειγμα, μπορεί να αναφέρει
Συγγνώμη που σε χτύπησα. Θόλωσε το μυαλό μου από τη ζήλεια, επειδή σε αγαπώ, και δεν θέλω να ντύνεσαι έτσι
συνθήκη που μπορεί να εκληφθεί ως ένδειξης αγάπης, ή και ως κάτι κολακευτικό. Παρ’ όλα αυτά, οι συμπεριφορές τείνουν να κλιμακώνονται και σταδιακά να παρατηρείται η συνύπαρξη διαφορετικών μορφών βίας, ακόμα και μετά από μια «καλή» φαινομενικά περίοδο για την οικογένεια ή τη σχέση. Παράλληλα, τα θύματα συχνά αναγκάζονται να αποκοπούν από την οικογένεια και τους φίλους τους, με αποτέλεσμα να αδυνατούν να μιλήσουν ελεύθερα, να λάβουν υποστήριξη και να αισθανθούν πως έχουν υποστηρικτικό δίκτυο.
Πώς αναγνωρίζω ότι βιώνω ενδοοικογενειακή βία;
Υπάρχουν πολλά σημάδια για να αναγνωρίσεις αν βρίσκεσαι σε δυνητικά κακοποιητική ή ήδη κακοποιητική σχέση. Ξεκινώντας, να τονιστεί εκ νέου πως ο στόχος της ενδοοικογενειακή βίας είναι ο έλεγχός σου. Τα χρήματα αποτελούν ένα μέσο για να επιτευχθεί αυτός ο στόχος. Συνεπώς, αν ελέγχονται τα οικονομικά σου αυστηρά από άλλο μέλος της οικογένειας χωρίς να το επιθυμείς, αν κλέβει ή παρακρατά τα χρήματά σου και σου προσφέρει ένα μικρό ποσό, αν ελέγχει ή υπονομεύει την καριέρα σου, όλες αυτές είναι συμπεριφορές που εμπίπτουν στην συναισθηματική κακοποίηση.
Άλλα δείγματα συναισθηματικής κακοποίησης αποτελούν ο εκφοβισμός ότι θα βλάψει εσένα και τα παιδιά ή θα αυτοκτονήσει αν φύγεις, δηλώσεις ότι θα πάρει τα παιδιά και δε θα τα ξαναδείς. Έλεγχος ή περιορισμός της πρόσβασης σε μέσα επικοινωνίας ή μεταφοράς, αποκλεισμός σου από φίλους και συγγενείς. Εξευτελισμός σου ιδιωτικά ή μπροστά σε άλλους, υπονόμευση της υπόστασής σου, και πρόκληση ενοχών. Η σωματική και σεξουαλική κακοποίηση, δηλαδή η πρόκληση σωματικού πόνου και βλαβών, ο εξαναγκασμός σου σε σεξουαλικές πράξεις και ο χειρισμός σου σαν σεξουαλικό αντικείμενο, αποτελούν δείγματα ότι υπόκεισαι σε ενδοοικογενειακή βία.
Πώς μπορώ να το διαχειριστώ;
Το άτομο που προκαλεί την ενδοοικογενειακή βία τείνει να μειώνει τη σοβαρότητα των πράξεων του, με αποτέλεσμα να υποσκάπτεται η σοβαρότητα της κατάστασης και ο πραγματικός κίνδυνος στον οποίο βρίσκεσαι. Οι αλλαγές μπορεί να είναι τρομακτικές και δύσκολες, αλλά έχεις την επιλογή να αφήσεις την κατάσταση πίσω σου. Αν αντιλαμβάνεσαι πως βρίσκεσαι σε κίνδυνο, είναι σημαντικό να προστατευτείς.
Ζήτησε βοήθεια από κάποιο άτομο που εμπιστεύεσαι ή από κάποιον σύμβουλο.
Ανάπτυξε ένα υποστηρικτικό δίκτυο.
Εξασφάλισε φιλοξενία σε κάποιο φίλο ή συγγενή, αν αυτό είναι δυνατό, όσο αποφασίζεις το επόμενο βήμα σου.
Αν αυτό δεν είναι δυνατό, φτιάξε μία τσάντα με τα απαραίτητα και τοποθέτησέ την σε ένα σημείο που γνωρίζεις μόνο εσύ.
Γνωρίζοντας πως μπορείς να φύγεις χωρίς καθυστέρηση ανά πάσα στιγμή προσφέρει ανακούφιση και ασφάλεια.
Βρες ένα μέρος που αισθάνεσαι ασφαλής και φτιάξε ένα πλάνο διαφυγής σε περίπτωση ανάγκης.
Αν σε έχουν τραυματίσει ή κακοποιήσει σεξουαλικά, επικοινώνησε με το αστυνομικό τμήμα ή επισκέψου το κοντινότερο νοσοκομείο.
Μπορείς να ζητήσεις σύμβουλο για να σε βοηθήσει κατά τη διάρκεια της διαδικασίας.
Να θυμάσαι την αξία σου.
Σε τέτοιες στιγμές είναι δύσκολο να διατηρήσεις την αυτοπεποίθησή σου. Μάλιστα, μπορεί να νιώθεις την ανάγκη να κατηγορήσεις τον εαυτό σου. Να θυμάσαι πως κανείς δεν έχει το δικαίωμα να σε εκφοβίζει ή να σε πληγώνει, δεν έχεις κάνει τίποτα «λάθος» και δεν το αξίζεις. Δεν είσαι σε θέση να ελέγξεις όλα όσα σου συμβαίνουν. Αυτό που μπορείς να ελέγξεις είναι ο τρόπος που αντιδράς σε αυτά που σου συμβαίνουν.
Τηλεφωνικές γραμμές υποστήριξης:
Τηλεφωνική Γραμμή SOS 1065 (για ηλικιωμένα άτομα θύματα βίας)
Εθνικό Κέντρο Κοινωνικής Αλληλεγγύης: 197
Βιβλιογραφία
Brewster, M.P.(2002). Domestic violence theories, research and practice implications. In Roberts, A. R. (2002). Handbook of domestic violence intervention strategies: Policies, programs, and legal remedies. New York, NY, US: Oxford University Press.
Karakurt, G., & Silver, K. E. (2013). Emotional abuse in intimate relationships: the role of gender and age. Violence and victims, 28(5), 804–821.
Krantz, G., Phuong, V., Larsson, V., Thuan, N., & Ringsberg, K. (2004). Intimate Partner Violence: Forms, Consequences and Preparedness to Act as Perceived by Healthcare Staff and District and Community Leaders in a Rural District in Northern Vietnam. Journal of the Royal Institute of Public Health, 119, 1048‐1055.
Steen, K., & Hunskaar, S. (2003). Gender and Physical Violence. Norway: Social Science and Medicine, 59, 567‐571.